Czy batalia w sprawie ustawy o agentach zagranicznych w Gruzji wynika z obaw o zamach stanu w tym kraju?
W Gruzji parlament przyjął 17 kwietnia 2024 roku tzw. Ustawę o przejrzystości wpływów zagranicznych. Inicjatywa ta spotkała się jednak ze sprzeciwem prezydent kraju Salome Zurabiszwili, która jest pierwszą kobietą na tym stanowisku (od 2018 roku) i zapowiedziała weto w tej sprawie. Przyjęcie ustawy obrazuje także pojawiający się kryzys wewnętrzny w tym kraju, także rozdarcie w samym gruzińskim społeczeństwie. Rządząca partia “Gruzińskie Marzenie” napotyka na sprzeciw w tej sprawie nie tylko na politycznej wokandzie ze strony opozycji, ale i na ulicach. W dniach 15-16 kwietnia trwały ostre demonstracje w Tbilisi, a część uczestników została aresztowana. Podobne demonstracje trwały w marcu tego roku. Emocje w czasie obrad parlamentarnych były tak silne, że w pewnym momencie lider opozycyjnej “Partii Obywatelskiej” Aleko Elisashvili podbiegł do mównicy i zaatakował lidera większości parlamentarnej.
TBILISI
Wcześniejsze demonstracje spowodowały, iż w marcu tego roku wycofano się na pewien czas z jej forsowania, a pierwotną nazwę ustawy o agentach zagranicznych, zastąpiono obecną nazwą. W skrócie chodzi o to, aby rejestrować przez Ministerstwo Sprawiedliwości te organizacje, które otrzymują ponad 20 proc. finansowania z zagranicy. Przedstawiciele USA, czy UE skrytykowali ustawę jako “prorosyjską”, przypominając, iż jest to w sprzeczności z jej aspiracjami do wstąpienia do UE. Pod koniec roku 2023 Gruzja otrzymała status kraju kandydującego do UE. W podobnym tonie wypowiada się opozycja gruzińska, a także wspierający ich demonstranci.
GUDAURI
Wskazane konflikty mogą wskazywać na powstawanie ostrej polaryzacji w gruzińskim społeczeństwie, bowiem można założyć, iż konflikt na szczytach władzy znajduje gdzieś odbicie w przekonaniach poszczególnych grup społecznych. Partia “Gruzińskie Marzenie” o profilu socjaldemokratycznym sprawuje władzę od roku 2012, założona przez gruzińskiego miliardera Bidzinę Iwaniszwiliego. Obecnym premierem jest prawnik Irakli Kobachidze, związany z partią “Gruzińskie Marzenie” od 2015 roku. Ciekawostką jest także, iż obecna prezydent Gruzji, posiadająca obywatelstwo francuskie i gruzińskie, wcześniej w latach 90 pracowała we francuskim MSZ, a w 2003 roku została mianowana francuskim ambasadorem w Gruzji. Już w 2004 roku została mianowana przez Micheila Saakaszwilego ministrem spraw zagranicznych, a w 2006 roku założyła nową partię “Droga Gruzji”.
Po upadku ZSRR Gruzja uzyskała niepodległość w 1991 roku, podobnie jak inne republiki zakaukaskie. Pierwszym prezydentem został pochodzący z Zugdidi Zwiad Gamsachurdia, choć już w tym samym roku został obalony, prawdopodobnie z inspiracji rosyjskich służb. W kolejnym czasie nastąpiła dekada Edwarda Szewardnadze, który sprawował mandat prezydenta do 2003 roku, kiedy został odsunięty od władzy w wyniku tzw. Rewolucji Róż. Edward Szewardnadze w latach 1985-1990 był ministrem spraw zagranicznych ZSRR.
GUDAURI
Kolejna ważna postać na gruzińskiej scenie politycznej w latach 2003-2013 to Micheil Saakaszwili, prezydent Gruzji w latach 2004-2007 i 2008-2013. W czasie Rewolucji Róż Micheil Saakaszwili wystąpił przeciwko Szewarnadze razem z Zurabem Żwanią i Nino Burdżanadze, innymi czołowymi postaciami gruzińskiej rewolucji. Tym niemniej już wkrótce potem ich drogi gwałtowanie się rozeszły. Zurab Żwania, premier po Rewolucji Róż w latach 2003-2005, ale też przewodniczący parlamentu w czasie urzędowania Szewardnadze zmarł nagle w roku 2005, oficjalnie zatruł się czadem, ale niektórzy sugerują, że mógł zostać zamordowany. Założyciel partii “Gruzińskie Marzenie” Bidzina Iwaniszwili oskarżał Saakaszwilego, iż przyczynił się do śmierci Żwanii. Zarzuty sformułowane przeciwko Saakaszwilemu w 2014 roku dotyczyły głównie przekroczenia uprawnień w czasie tłumienia akcji opozycji w 2007 roku. Tym niemniej znajdował się wtedy w USA i nie został aresztowany. Dopiero po powrocie do Gruzji w 2021 roku został ujęty i osadzony w więzieniu. Pomimo tych doniesień Saakaszwili wciąż cieszy się pewnym poparciem w Gruzji, czy nawet pretenduje do bycia pewną ikoną narodową, zapewnie bardziej wśród ludzi młodych, czy nastawionych proeuropejsko, którzy mogą te oskarżenia odczytywać w kontekście walki politycznej.
GORI
Nino Burdżanadze, pochodząca z Kutaisi, przewodnicząca parlamentu w latach 2001-2008 popadła w konflikt z Michailem Saakaszwili po roku 2008. Po konflikcie z Rosją w 2008 roku i utracie Abchazji i Osetii Południowej z czasem zaczęła opowiadać się za dialogiem rosyjsko-gruizińskim, będąc postrzegana jako polityk prorosyjska. Tym niemniej jej popularność w społeczeństwie jest wysoka. Z niechęcią odnosiła się też do roli jaką odgrywał Saakaszwili na Ukrainie w czasie kiedy w swoim kraju popadł w konflikt z prawem. Należy przypomnieć, iż Saakaszwili odegrał aktywną rolę w czasie Euromajdanu na Ukrainie, uzyskiwał dwukrotnie obywatelstwo ukraińskie, pełnił prestiżowe funkcje w tym kraju u boku prezydenta Petro Poroszenki i Wołodymyra Żeleńskiego. Na Ukrainie Poroszenko pozbawił Saakaszwilego obywatelstwa ukraińskiego w roku 2017 w momencie kiedy Gruzin zaczął krytykować i podważać jego władzę.
KUTAISI
Już w ubiegłym roku Al Dżazira w artykule „Georgia’s security service accuses Ukrainian official of plotting coup” podawała, iż aktualna ekipa rządząca w Gruzji, czyli głównie przedstawiciele partii “Gruzińskie Marzenie” obawiają się, iż UE pragnie podważyć ich wpływy w kraju, uznając ich jako siły przychylne Rosji. We wrześniu 2023 roku ukazał się artykuł, który sugerował, iż Giorgi Lortkipanidze, będący wcześniej gruzińskim wiceministrem spraw wewnętrznych, aktualnie zastępca szefa ukraińskiego kontrwywiadu wojskowego planuje “destabilizację w kraju i brutalne obalenie rządu”. Demonstracje uliczne w Gruzji miałyby być w tym zamyśle inspirowane przez UE, aby podważyć mandat ich władzy, szczególnie w kontekście zaplanowanej na grudzień „decyzji Komisji Europejskiej w sprawie członkostwa Gruzji w UE”. Jak łatwo się domyśleć ustawa o przejrzystości wpływów zagranicznych w Gruzji, czy też ustawa o agentach zagranicznych mogłaby wpisywać się w szerszy kontekst międzynarodowej batalii o to, czy Gruzja będzie sferą wpływów europejskich, czy rosyjskich. W tym kontekście przytacza się też sprawę oddziałów gruzińskich, walczących na Ukrainie przeciwko Rosji, które miały jej zadawać bolesne straty. Chodzi o Mamukę Mamulaszwili, dowodzącego Legionem Gruzińskimi, czy Micheila Baturina, osobistego ochroniarza byłego prezydenta Saakaszwilego, szkolonych na pograniczu między Polską i Ukrainą.
Bibliografia
- Emocje w gruzińskim parlamencie sięgnęły zenitu. Doszło do rękoczynów, 15.04. 2024,
- Georgia’s security service accuses Ukrainian official of plotting coup, Al Jazeera, 18.09.2023,
- Karolina Gawot, Skandal w gruzińskim parlamencie. Polityk nie wytrzymał, 15.04.2024,
- Bójka w gruzińskim parlamencie. Protesty przeciwko prorosyjskim przepisom, 15.04.2024,
- Aleksandra Wieczorek, Polityczny zwrot w Gruzji? Prezydent o niechcianej ustawie, 17.04. 2024,
UPLISCICHE