Opis konferencji bezpieczeństwa w Gdyni 2014

IV Konferencja Naukowa Bezpieczeństwa i Obronności Security & Defence w Gdyni

13-14 maja 2014 roku

W tym roku w Gdyni odbyła się w dniach 13-14 maja IV Konferencja Naukowa Bezpieczeństwa i Obronności Security & Defence. W tegorocznym cyklu jej tytuł brzmiał „Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa europejskiego”. Organizatorami byli Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni oraz Koło Naukowe Bezpieczeństwa Morskiego.

Pierwszego dnia konferencji grupa uczestników mogła obejrzeć Port Wojenny w Gdyni w Oksywiu. Tego samego dnia wysłuchano także wykładu inauguracyjnego dr Teresy Usewicz pt. „Grupy bojowe Unii Europejskiej – Euroarmia czy Europorażka?”. Kolejnego dnia konferencji zaprezentowano trzy panele w ramach których analizowano kwestie bezpieczeństwa europejskiego w kontekście sytuacji na Ukrainie, podejmowanych działań na rzecz bezpieczeństwa oraz analizy wpływu technologii na kwestie bezpieczeństwa. Moderatorami poszczególnych paneli byli odpowiednio kmdr dr hab. Krzysztof Ligęza, dr Jan Pilżys i kmdr por. dr Bartłomiej Pączek (opiekun Koła Naukowego Bezpieczeństwa Morskiego w Gdyni).

W panelu dotyczącym zagrożeń dla bezpieczeństwa europejskiego w kontekście sytuacji na Ukrainie poruszono temat dywersyfikacji źródeł energii (w tym możliwego wykorzystania gazu łupkowego), czynnika prawosławia oraz perspektyw rozwoju alternatywnych źródeł energii w Polsce w XXI wieku. W przypadku poszczególnych działań na rzecz bezpieczeństwa, odniesiono się do Wielonarodowego Korpusu Północno -Wschodniego, działalności wywiadu rosyjskiego, francuskiej polityki bezpieczeństwa, hiszpańskiej marynarki wojennej i pogranicza afgańsko-pakistańskiego. W dziedzinie technologii zawarto problematykę interesów finansowych UE, ochrony danych osobowych, alarmowania i informowania o zagrożeniach, analizy kryminalnej, białego wywiadu, czy komercyjnego wykorzystania efektów prac badawczych.

W panelu, dotyczącym działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa wykład zaprezentował ppłk. dr Grzegorz Ciechanowski z Uniwersytetu w Szczecinie (Katedra Badań nad Konfliktami i Pokojem). W swoim referacie pt. „Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni na mapie bezpieczeństwa Europy”, popartym dodatkowo prezentacją, wspomniał o inicjatorach powstania korpusu (jedynej takiej formacji na wschód od Łaby), dokumentach, przebudowie koszar (a mianowicie wiosną 1999 roku). Korpus został powołany w Szczecinie 18 września 1999 roku, finansowany jest głównie przez jego państwa ramowe, Polskę, Niemcy i Danię. Z okazji powstania korpusu odbyła się oficjalna uroczystość na Wałach Chrobrego w Szczecinie. Pierwszym dowódcą korpusu został płk. gen. Henrik Ekmann (były dowódca duńskiej formacji, rozwiązanej 1 maja 1999 roku), zaś od 2013 roku jest nim polski gen. broni Bogusław Samol. Korpus odbył także dwie misje w Afganistanie w ramach ISAF 2007 i ISAF 2010.

W tematyce dotyczącej korpusu, interesującą kwestią pozostaje jego symbolika, składająca się na następujące elementy, a mianowicie 3 fale, oznaczające 3 duńskie cieśniny, 3 miecze, 3 państwa ramowe oraz godło Szczecina, miejsca siedziby korpusu. W 2013 roku korpus liczył aż 13 uczestników, państw zaangażowanych w różnej formie w jego działalność.

Dr hab. Piotr Chomik (Uniwersytet w Białymstoku) w swoim wykładzie pt. „Prawosławie jako czynnik bezpieczeństwa na obszarze postradzieckim”, poruszył temat związków polityki i religii w kontekście relacji Rosji z innymi krajami postradzieckimi, znajdującymi się pod wpływem kultury prawosławnej. Chodzi m.in. o Gruzję, Estonię, Ukrainę. W wykładzie odniesiono się do trudnych relacji pomiędzy Patriarchatem Moskiewskim i Patriarchatem w Konstantynopolu. Wynika to z tego faktu, iż cerkiew rosyjska wywierając duży wpływ na kształtowanie tożsamości narodowej Rosjan (w tym mniejszości zamieszkujących Ukrainę, czy np. Estonię), pretenduje jednocześnie do roli lidera w całym świecie prawosławnym. Z tego powodu Patriarchat Moskiewski kwestionował nawet potrzebę przystąpienia Estonii do UE. Do tej pory jednak Moskwa respektowała podziały na Ukrainie, czy innych państwach poradzieckich w myśl zasady („kilka państw, jedna cerkiew”). Tym niemniej W czasie Euromajdanu, jego zwolennicy chronili się w monasterze św. Michała Archanioła, należącego do Patriarchatu Kijowskiego. Pomiędzy prawosławnymi w Rosji i na Ukrainie inaczej też odczytywana jest symbolika Chersonezu. Dodatkowo trudną sytuację jurysdykcyjną w cerkwi prawosławnej, komplikuje sytuacja w Gruzji, gdzie prawosławni w Tbilisi, posiadają swój kościół prawosławny, niezależny od władz moskiewskich (1).

Dr hab. Aleksander Głogowski (Uniwersytet Jagielloński) poruszył temat pogranicza afgańsko-pakistańskiego jako źródła zagrożeń pozamilitarnych dla Europy i świata. Jednym z poważniejszych zagrożeń jest terroryzm międzynarodowy, a skalę tych niebezpieczeństw może obrazować fakt, iż sprawcy zamachów w Londynie w 2005 roku byli szkoleni na pograniczu afgańsko-pakistańskim. Choć zdolności operacyjne al Kaidy zostały znacznie osłabione, to jednak jej obecna struktura sieciowa, także stanowi poważne zagrożenie dla Europy i świata. Pogranicze afgańsko – pakistańskie jest istotne także z punktu widzenia kwestii energetycznych, przyszłych planów poprowadzenia rurociągu z Turkmenistanu do Indii, czy Pakistanu. Ochrona takiego przedsięwzięcia to potencjalnie olbrzymie wyzwanie logistyczne, także w dziedzinie zapewnienia bezpieczeństwa na tym obszarze. Z innych zagrożeń można wskazać na przemyt narkotyków, HIV, zagrożenie gruźlicą etc (2).

Dr Teresa Usewicz we wspomnianym już wcześniej wykładzie, opisała wyzwania bezpieczeństwa europejskiego w kontekście tworzenia grup bojowych. W strukturze bezpieczeństwa europejskiego do zasadniczych wyzwań, zaliczyć można następujące obszary: Ukrainę, Białoruś, Bałkany, Kaukaz, Bliski Wschód i kontynent afrykański (wpisuje się to w obszar nakreślonego okręgu bezpieczeństwa o promieniu 6 tys. km, licząc od samej Brukseli). Z inicjatyw politycznych w dziedzinie bezpieczeństwa wskazano na francusko-brytyjski szczyt w 2003 roku. Przyjęto wtedy Europejską Strategię Bezpieczeństwa, a w niej zawarto konieczność przyjęcia Europejskiego Celu Operacyjnego. W związku z koncepcją użycia Grup Bojowych UE, istnieje szereg rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi UE, odnośnie użycia takich jednostek. Zasadnicze różnice pojawiają się na gruncie militarnym, ale też w wymiarze polityczno-społecznym. Głównie chodzi o koszty finansowe, dublowanie się zadań z NATO-owskimi, czy kryzys gospodarczy i wynikające z tym potrzeby poszukiwania oszczędności w sferze obronności. Do innych przyczyn należą partykularyzmy narodowe (np. odrzucenie przez Niemcy propozycji udziału grup bojowych w Republice Środkowoafrykańskiej, wysuniętą przez szwedzkiego dyplomatę Carla Bildta), ogólna niechęć w angażowanie się w działania wojskowe, wynikająca z długotrwałych misji w Iraku, czy Afganistanie.

Ze znanych, udanych przedsięwzięć tworzenia Grup Bojowych UE, należy zaliczyć „operację Artemis” w Demokratycznej Republice Kongo w 2003 roku, kiedy wysłano w rejon konfliktu około 2 tys. żołnierzy.

W przypadku kwestii energetycznych swoje wystąpienia przedstawili dr Piotr Bajor z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Łukasz Gałczyński z Uniwersytetu Łódzkiego, Mikołaj Romaniewicz z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz Aleksandra Łaskarzewska i Grzegorz Różański z Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie. Dr Piotr Bajor przedstawił temat pt. „Konflikt ukraińsko-rosyjski i jego wpływ na system bezpieczeństwa europejskiego. Skazani na porażkę? Siły zbrojne Niepodległej Ukrainy”. W swoim wykładzie zwrócił on uwagę na fakt, iż jeśli UE w znacznym stopniu ograniczy import gazu rosyjskiego (w 2012 roku około 110 mld m3), to Rosjanie mogą próbować wtedy przekierować swoje dostawy na chłonny rynek chiński. Jeśli obecnie europejski udział w rosyjskim eksporcie, stanowi zdecydowanie ponad 50 proc, to po konflikcie rosyjsko-ukraińskim, można spodziewać się reorientacji w tym zakresie. W przypadku UE, rocznie potrzebuje ona 440 mld m3 gazu, 150 mld m3 posiada z własnych zasobów, a pozostałe importuje z innych źródeł. Z tego można wysnuć wniosek, iż polski przypadek uzależnienia się od rosyjskiego gazu jest zdecydowanie bardziej alarmistyczny, aniżeli w odniesieniu do całej UE. To posiada także odbicie w obecnych nieporozumieniach na linii Polska- a jej partnerzy z UE. W wykładzie zwrócono także uwagę na istotne powiązania rosyjskiej i ukraińskiej gospodarki o charakterze wręcz strukturalnym (produkcja ważnych części i urządzeń dla Rosji o strategicznym znaczeniu wojskowym, gospodarczym w Zaporożu, Dniepropietrowsku, czy Kijowie).

Łukasz Gałczyński zaprezentował istniejące i alternatywne szlaki rurociągów w Południowym Korytarzu Energetycznym, uwzględniając szczególnie czynnik tranzytu przez Turcję. Temat wystąpienia to: „Bezpieczeństwo Południowego Korytarza Energetycznego – tranzyt przez Turcję, konkurencja unijno-rosyjska i potencjał surowcowy Azji Środkowej”. Zawracając uwagę na centralną rolę Turcji w tranzycie surowców, podniesiono kwestię rozwijania się ruchów islamistycznych, czy nacjonalistycznych. Odnosząc się do realnych zagrożeń w tej kwestii, zasygnalizowano jednak, iż „Turcja nie odwróci się od Europy”. Po sukcesie przedsięwzięcia Baku-Tbilisi-Ceyhan, nie wykluczono, iż może udać się z korzyścią dla UE, podobna inwestycja w zakresie planowania i budowy rurociągu trankaspijskiego (Trans-caspian Gas Pipeline). W referacie zaakcentowano także fakt, iż Kazachstan, Uzbekistan i Turkmenistan posiadają ogromne złoża i możliwość uruchomienia wydobycia przy stosunkowo niewielkich nakładach.(3)

Mikołaj Romaniewicz z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego skoncentrował się na polityce polskich władz odnośnie planów wydobycia gazu łupkowego. Temat wystąpienia to: „Działania polskich władz na rzecz polepszenia stanu bezpieczeństwa energetycznego państwa”.

Aleksandra Łaskarzewska i Grzegorz Różański zaprezentowali temat „Perspektywy rozwoju energetyki w Polsce wobec wyzwań XXI wieku”. Okazuje się, iż w Polsce węgiel kamienny i brunatny odpowiadają za produkcję 90 proc. energii elektrycznej. Pozostałe to biomasa, energia wodna, energia wiatrowa, ropa, gaz. Wspomniano także o zasadniczych wyzwaniach energetycznych, przed jakimi stoi Polska, a mianowicie, wyczerpywanie się zasobów paliw kopalnych, czy wzrost kosztów wytwarzania energii w klasycznych elektrowniach. Sygnalizując, iż kwestie energetyczne posiadają zasadnicze znaczenie w sprawie rozwoju Polski, podkreślono aspekt energii jądrowej. Warto przy tym pamiętać, iż z 1kg uranu można wyprodukować tyle energii elektrycznej, co z około 15 ton węgla. Odnośnie wykorzystania atomu w energetyce wskazano na szereg korzyści: bezpieczeństwo lokalne i globalne, zmniejszenie kosztów wytwarzania energii, realizację zobowiązań pakietu klimatycznego 3×20%, miejsca pracy, czy rozwój technologiczny. Poza tym wskazano także na potencjał odnawialnych zasobów energii. Najlepiej prezentuje się w tym kontekście sytuacja z energetyką wiatrową, biomasą, czy energetyką wiatrową (względnie mniejszy potencjał to energia geotermalna, czy energetyka wodna). W przypadku energetyki słonecznej jej największy potencjał widoczny jest we wschodniej i centralnej Polsce, od końca kwietnia do końca września, kiedy jest dobre nasłonecznie w Polsce. Ważnym czynnikiem tworzenia alternatywnych źródeł energii, pozostaje możliwość wykorzystania 20 mln ha pól do uprawiania roślin energetycznych, bez wpływu na politykę żywnościową, czy aspekty ekologiczne.

Interesujący temat z punktu widzenia ostatnich wydarzeń na Ukrainie, poruszył mgr Sławomir Ozdyk z Uniwersytetu Szczecińskiego, prezentując temat „Działalność służb wywiadu zagranicznego Federacji Rosyjskiej na obszarze Republiki Federalnej Niemiec”.

W wykładzie wskazano na fakty, iż Niemcy pozostają ważnym miejscem zainteresowania rosyjskich służb wywiadowczych z uwagi na ich pozycję w NATO, UE, czy siedzibę wielu firm, dotyczących nowych technologii. Jednym z zadań służby wywiadu zagranicznego FR jest likwidowanie luki naukowo-technicznej pomiędzy Rosją, a krajami NATO. Wskazano także na czołowe instytucje w Rosji, zajmujące się wywiadem, takie jak wojskowy GRU, Federalna Służba Bezpieczeństwa FR (wywiad krajowy), czy Służba Wywiadu Zagranicznego, istniejąca od grudnia 1991 roku (na bazie I Zarządu Głównego KGB ZSRR). Wywiad zagraniczny grupuje ponad 13 tys. agentów.

W referacie podano informację, iż z raportu ABW za rok 2013 wynikało, iż rosyjscy i białoruscy agenci interesowali się głównie w Polsce sprawami polityki energetycznej, dywersyfikacji źródeł energii, czy planami eksploatacji gazu łupkowego. W referacie poruszono też następujące tematy: jak rozpoznać agenta, na co zwracać uwagę, przytoczono szereg definicji, właściwych dla działalności wywiadowczej np. szpieg miejscowy, wewnętrzny, podwójny, żywy, martwy. Osobną kategorią prowadzenia działalności wywiadowczej jest także instytucja tzw. agenta wpływu. Jako przykład podano sylwetkę Aleksandra Rahra, który jest dyrektorem Forum rosyjsko-niemieckiego, koordynuje „warsztaty przyszłości” w „Dialogu Petersburskim, czy wypowiada się na antenie telewizji ARD i ZDF.

W tematyce bezpieczeństwa europejskiego pojawił się także kontekst hiszpański i francuski. Beata Woźniak-Krawczyk w referacie „Francuska polityka bezpieczeństwa w kontekście rywalizacji z Chinami o strefy wpływów”, wskazała następujące elementy: strategię posiadania atomu, jako elementu odstraszania, zachowanie stref wpływów w Afryce Północnej (Maghreb) i subsaharyjskiej w kontekście rywalizacji z Chinami.

Justyna Przyjemska z Akademii Marynarki Wojennej w Gdynii zaprezentowała temat „Hiszpańska Marynarka Wojenna jako narzędzie przeciwdziałania nielegalnej imigracji drogą morską”. Odnosząc się do historii migracji w Hiszpanii, przypomniała ona, iż w latach 1986-1999 nastąpiła istotna zmiana tego przepływu. Od tej pory większość przybywających, często nielegalnych imigrantów, pochodziła z Afryki (głównie z Maroka), ale też Europy Wschodniej i Azji. W tym czasie nastąpiło nasilenie nielegalnej imigracji drogą morską, a jednym z takim punktów była Cieśnina Gibraltarska. Największy wzrost nielegalnych imigrantów przypadł na rok 2006. Z zasadniczych zagrożeń wskazano na konflikty na tle rasowym i kulturowym, zagrożenie terrorystyczne (np. w marcu 2004 roku), rozwój przestępczości zorganizowanej, choroby zakaźne.

W trzecim panelu skoncentrowano się na zagadnieniach, dotyczących m.in. bezpieczeństwa informatycznego. Marcin Żukowski i Łukasz Krajewski z Europejskiego Instytutu Bezpieczeństwa Wewnętrznego wskazali kolejno na możliwości komercyjnego wykorzystania efektów prac badawczych oraz rozwiązania informatyczne, wspierające prowadzenie operacyjnej analizy kryminalnej.

Marcin Żukowski wspomniał o działaniach związanych z odpłatnym przenoszeniem wyników badań do praktyki gospodarczej. Jednym z przykładów realizowanych projektów może być „Science Point” – płaszczyzna wymiany dobrych praktyk i budowania partnerstw biznesowych. Z urządzeń dotyczących prowadzenia operacyjnej analizy kryminalnej, wyszczególniono np. urządzenia nadawczo – odbiorcze do monitoringu zagrożeń bezpieczeństwa publicznego ARPOL (urządzenie jest w stanie wykrywać stężenie tlenku węgla (CO), dwutlenku węgla (CO2), czy benzenu (C6H6). W ramach działań związanych z prowadzeniem ThinkTanku wskazano m.in. na tworzenie aplikacji analitycznych na rzecz osób indywidualnych i podmiotów gospodarczych, zabezpieczenia i monitorowani szlaków komunikacyjnych, włącznie z transportem lotniczym etc. Z kwestii analizy informacji systemu CLUO, wskazano na analizę następujących wpisów, aktywności internetowej: crawlery forów internetowych, crawlery serwisów społecznościowych, uniwersalny crawler stron internetowych, wybrane serwisy blogowe i newsowe. W ramach przedstawionej tematyki jako efektywne narzędzia wskazano: szkolenia, publikacje, doradztwo w procesie komercjalizacji wiedzy, produkty technologiczne. W całokształcie prac bardzo istotną kwestią pozostaje integracja podmiotów, niezależność badawcza, obniżenie kosztów (dostęp do wyników analiz innych podmiotów, tworzenie wewnętrznego rynku usług, czy budowanie płaszczyzny wymiany informacji).

W zakresie problematyki finansowej doktorantka Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni Monika Skiepko zaprezentowała temat: „Ochrona interesów finansowych UE i Polski. Instytucje odpowiedzialne na poziomie krajowym i unijnym – zasady współpracy”. W tym kontekście istotne pozostaje weryfikowanie systemów prawa i harmonizacja w celu obrony interesów wspólnoty. W Polsce przed 2004 rokiem poczyniono wiele prac w tym zakresie, a w Polsce istnieje duża wykrywalność tego typu nieprawidłowości, dodatkowo subwencje na te cele były dobrze wykorzystywane.

Kolejno Piotr Gosek z Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, poruszył temat ochrony danych osobowych w cyberprzestrzeni. Zagrożenia takie pozostają istotne z uwagi na bezpieczeństwo narodowe, międzynarodowe, ale także dla indywidualnych użytkowników. Odnosi się to do osób korzystających z baz danych, administratorów sieci etc.

Z ważnych konkluzji znalazły się następujące stwierdzenia: błędne informacje mogą zaszkodzić danej organizacji, ważną kwestią pozostaje to, czy wszystkie informacje są istotne. Wymieniono także główne metody nielegalnego pozyskiwania danych osobowych. Do takich możemy zaliczyć np. „phishing” (tzw. łowienie ofiary), „pharming” (tzw. zatruwanie serwerów DNS, pamięci cache, dokonywanie zmian adresów na routerze), „keyloggery” (technika może nawet doprowadzić do przejęcia kontroli nad systemem, a zbiera informacje na temat wciśniętych klawiszy na klawiaturze), „sniffing” (tzw. pobieranie danych i ich modyfikacja).

Damian Domański z Akademii Obrony Narodowej w Warszawie w swoim referacie opisał „Technologie w cyberprzestrzeni dla ochrony ludności – studium przypadku informowania i alarmowania o zagrożeniach”. Pojęcie „informowanie” przewiduje, iż nie każdy odebrany czynnik musi być odbierany jako potencjalnie niebezpieczny dla człowieka i jego otoczenia. W wystąpieniu wspomniano o Centralnej Aplikacji Raportującej, polegającej na zbieraniu danych z centrów zarządzania kryzysowego. Z narzędzi służących alarmowaniu ludności wymienia m.in. scentralizowane systemy alarmowe oparte na sieci syren, na bazie rozgłośni radiowych i telewizyjnych, systemy SMS oraz RSO, sieć radiową i radiotelefoniczną. W systemach alarmowych ważne pozostają też technologie, przekazujące informację o zagrożeniach w formie komunikatów słownych.

Opracowanie: Marcin Pietrzyk

VIDEO