KONFLIKTY W GRUZJI- GRA MOCARSTW W REGIONIE (2001)<\/strong><\/p>\nSzczeg\u00f3lny charakter przybra\u0142y konflikty etniczno-religijne na terytorium Gruzji. Sytuacja narodowo\u015bciowa i religijna jest znacznie bardziej skomplikowana ani\u017celi w pozosta\u0142ych pa\u0144stwach Zakaukazia.<\/p>\n
Gruzj\u0119 zamieszkuj\u0105 liczne mniejszo\u015bci narodowe, kt\u00f3re cz\u0119stokro\u0107 przejawiaj\u0105 tendencje separatystyczne. Skomplikowan\u0105 sytuacj\u0119 dodatkowo komplikuje fakt, i\u017c praktycznie z ka\u017cdej strony Gruzja nara\u017cona jest na dzia\u0142ania odwetowe s\u0105siednich pa\u0144stw, b\u0105d\u017a republik. Po zaanga\u017cowaniu sie w konflikty w Abchazji i Po\u0142udniowej Osetii, skomplikowa\u0142y si\u0119 stosunki Gruzji z republikami p\u00f3\u0142nocnokaukaskimi zrzeszonymi w Konfederacji (G\u00f3rskich) Narod\u00f3w Kaukazu. Nale\u017cy pami\u0119ta\u0107 o tym, \u017ce Gruzja graniczy na p\u00f3\u0142nocy z takimi republikami jak: Czeczenia, P\u00f3\u0142nocna Osetia, Dagestan, czy Karaczajewo-Czerkiesia, kt\u00f3re gotowe popiera\u0107 s\u0105 swoich blisko spokrewnionych j\u0119zykowo wsp\u00f3\u0142braci (w przypadku po\u0142owy Abchaz\u00f3w tym \u0142\u0105cznikiem jest r\u00f3wnie\u017c wiara muzu\u0142ma\u0144ska). Dodatkowo niepewna sytuacja ma miejsce w nastawionej proturecko Ad\u017carii, czy na terenach licznie zamieszkanych przez Ormian i Azer\u00f3w. Nieprzypadkowo wielu autor\u00f3w opisuj\u0105c sytuacj\u0119 wen\u0119trzn\u0105 Gruzji, u\u017cywa znamiennego okre\u015blenia \u201ekocio\u0142 gruzi\u0144ski\u201d (gruzinskij uzio\u0142 z ros). W oficjalnych statystykach nt. propocjonalnego udzia\u0142u ludno\u015bci tytularnej w Gruzji podawane jest, i\u017c Gruzini stanowi\u0105 oko\u0142o 70 % ludno\u015bci pa\u0144stwa. Faktycznie jednak liczba Gruzin\u00f3w jest znacznie mniejsza, bo jak podaje Andrzej Furier jest ich oko\u0142o 60 %[1]. Kolejno Ormianie stanowi\u0105 10 % ludno\u015bci Gruzji, Rosjanie 9 %, Azerowie 5 %, Osetyjczycy 3 %, p\u00f3\u017aniej s\u0105 Abchazi, Grecy, \u017bydzi, Kurdowie i inni[2].<\/p>\n
Podawanie zawy\u017conych statystyk na rzecz ludno\u015bci gruzi\u0144skiej jest chwytem propagandowym maj\u0105cym s\u0142u\u017cy\u0107 wzmocnieniu integralno\u015bci pa\u0144stwa gruzi\u0144skiego. Trudna sytuacja wewn\u0119trzna Gruzji nie jest to\u017csama z jej pozycj\u0105 geostrategiczn\u0105. Gruzja pretenduje do bycia swoistym po\u015brednikiem w kontaktach Wschodu z Zachodem. W dobie konfliktu karabaskiego, trudno\u015bci na P\u00f3\u0142nocnym Kaukazie pozycja mi\u0119dzynarodowa Gruzji wzros\u0142a i posiada licznych sprzymierze\u0144c\u00f3w, jak chocia\u017cby Ukrain\u0119 i Azerbejd\u017can. A oto tak zapatruje si\u0119 w tej kwestii Aleksander Kuchianidze: \u201eZwi\u0119kszenie sie pozycji Gruzji w regionie zwi\u0105zane jest z konfliktem ormia\u0144sko-azerbejd\u017ca\u0144skim. Je\u015bliby tego konfliktu nie by\u0142o, to Gruzja nie mog\u0142aby odgrywa\u0107 kluczowej roli na Zakaukaziu, tak te\u017c Azerbejd\u017can m\u00f3g\u0142by swobodnie zwi\u0105za\u0107 si\u0119 z Turcj\u0105 poprzez terytorium Armenii, a Armenia posiada\u0142aby doj\u015bcie do Morza Czarnego i Rosji poprzez Turcj\u0119, b\u0105d\u017a Azerbejd\u017can pomin\u0105wszy Gruzj\u0119\u201d[3]. Celowo nawi\u0105za\u0142em do uwarunkowa\u0144 geopolitycznego po\u0142o\u017cenia Gruzji, aby w dalszym toku omawiania konflikt\u00f3w etniczno-religijnych w Gruzji, lepiej zarysowa\u0107 zasadnicze przyczyny ich wybuchu. Opr\u00f3cz tego niezbedne b\u0119dzie om\u00f3wienie roli Ko\u015bcio\u0142a gruzi\u0144skiego i jego kr\u00f3tkiej historii w toku formowania si\u0119 pa\u0144stwa gruzi\u0144skiego i kszta\u0142towania si\u0119 narodowego charakteru Gruzin\u00f3w. Od momentu przyj\u0119cia chrze\u015bcija\u0144stwa najpierw przez Iberi\u0119 w IV wieku, p\u00f3\u017aniej Kolchid\u0119 w V wieku, Ko\u015bci\u00f3\u0142 gruzi\u0144ski zajmowa\u0142 szczeg\u00f3ln\u0105 rol\u0119 w Gruzji (Sakhartwe\u0142o \u2013 nazwa w\u0142asna Gruzji).<\/p>\n
Zwi\u0105zane to by\u0142o z kilkoma czynnikami. Gruzja wraz z Armeni\u0105 przez wiele wiek\u00f3w, stanowi\u0142a swoist\u0105 enklaw\u0119 wp\u0142yw\u00f3w chrze\u015bcija\u0144stwa zagro\u017conych zewsz\u0105d obcymi pierwiastkami. Niejednokrotnie w swojej historii stawa\u0142y si\u0119 obiektem napa\u015bci licznych pot\u0119g regionalnych Arab\u00f3w, Mongo\u0142\u00f3w, Pers\u00f3w, Turk\u00f3w czy Rosjan. W przypadku jednak Rosji carskiej, Gruzini \u201eoddali si\u0119 w opiek\u0119\u201d dobrowolnie zaniepokojeni wp\u0142ywami tureckimi i perskimi w regionie. Zdecydowanie naj\u015bwetniejszym okresem pa\u0144stwa gruzi\u0144skiego by\u0142o okres panowania kr\u00f3lowej Tamary (1184-1213), kiedy granice Gruzji si\u0119ga\u0142y od Morza Czarnego po Morze Kaspijskie. Kres \u015bwietno\u015bci pa\u0144stwa gruzi\u0144skiego po\u0142o\u017cy\u0142 dopiero atak mongolski w XIII wieku. Wyj\u0105tkow\u0105 pozycj\u0119 przez wiele wiek\u00f3w zajmowa\u0142 Ko\u015bci\u00f3\u0142 Gruzi\u0144ski. Do 1815 r. posiada\u0142 on status ko\u015bcio\u0142a autokefalicznego, niezale\u017cnego od Patriarchatu w Antiochii. Kres niezale\u017cno\u015bci Ko\u015bcio\u0142a Gruzi\u0144skiego, przynios\u0142o dopiero w\u0142adztwo rosyjskie. W sprawach ko\u015bcielnych prze\u0142o\u017cy\u0142o si\u0119 to na odebranie autokefalii Ko\u015bcio\u0142owi gruzi\u0144skiemu, na miejscu gruzi\u0144skiego Katololikosa stan\u0105\u0142 rosyjski egzarcha \u2013 War\u0142am, kt\u00f3ry by\u0142 r\u00f3wnocze\u015bnie metropolit\u0105 mccheckim. Ko\u015bci\u00f3\u0142 gruzi\u0144ski odzyska\u0142 dopiero swoj\u0105 niezale\u017cno\u015b\u0107 w 1918 r. Jednak\u017ce okres sowiecki w znacznym stopniu doprowadzi\u0142 do wyrugowania religii z \u017cycia spo\u0142ecze\u0144stwa, represje do okresu II wojny \u015bwiatowej by\u0142y bardzo silne i po upadku komunizmu, Ko\u015bci\u00f3\u0142 gruzi\u0144ski stan\u0105\u0142 wobec powa\u017cnego problemu \u2013 szeroko zakrojonej ateizacji spo\u0142ecze\u0144stwa.<\/p>\n
Du\u017c\u0105 nadziej\u0119 jednak\u017ce nale\u017cy wi\u0105za\u0107 z tym, i\u017c podobnie jak Ormianie, Gruzini bardzo ch\u0119tnie identyfikuj\u0105 si\u0119 ze swoim Ko\u015bcio\u0142em[4]. Wzajemne relacje gruzi\u0144sko-ormia\u0144skie nacechowane s\u0105 jednak\u017ce niech\u0119ci\u0105 wobec siebie i pogard\u0105. Niech\u0119\u0107 do Ormian mo\u017ce by\u0107 spowodowana tym, i\u017c przez wiele lat Ormianie byli w\u0142a\u015bcicielami wielu przedsiebiorstw (tak\u017ce w Tbilisi) i z tego powodu przez wielu mieszka\u0144c\u00f3w Kaukazu, byli postrzegani jako grupa bogatej arystokracji, g\u0142\u00f3wnie w sferze handlowej. Paradoksalnie jednak je\u015bli Gruzini s\u0105 pozytywnie ustosunkowani wobec ludno\u015bci \u017cydowskiej, czy te\u017c greckiej, to jednak mniej jest zrozumia\u0142a ich silna awersja wobec Ormian, nazywanych przecie\u017c cz\u0119sto \u201e\u017bydami Kaukazu\u201d[5].<\/p>\n
Abchazja jest najbardziej wysuni\u0119t\u0105 na zach\u00f3d cz\u0119\u015bci\u0105 Gruzji ze stolic\u0105 w Suchumi. D\u0105zenie do pe\u0142nej niezale\u017cno\u015bci tej republiki, doprowadzi\u0142o do kolejnego krwawego konfliktu, bowiem zamierzenia abchaskich dzia\u0142aczy, sta\u0142y w ca\u0142kowitej sprzeczno\u015bci z federacyjnymi planami Tbilisi. Na poczatku w tym konflikcie Rosja popar\u0142a Abchazj\u0119, kt\u00f3ra zreszt\u0105 deklarowa\u0142a wi\u0119ksz\u0105 ch\u0119\u0107 przy\u0142\u0105czenia sie do Rosji, ani\u017celi pozostania w ramach Gruzji. Zaostrzanie sie konflikt\u00f3w na P\u00f3\u0142nocnym Kaukazie spowodowa\u0142o jednk\u017ce, \u017ce Rosja zrezygnowa\u0142a z popierania opcji proabchaskiej i ju\u017c praktycznie w momencie doj\u015bcia do w\u0142adzy Edwarda Szewardnadze, zmieni\u0142y si\u0119 zamierzenia rosyjskich polityk\u00f3w. Abchazja opr\u00f3cz wa\u017cnego strategicznego znaczenia, posiada szereg innych walor\u00f3w. W latach sowieckich tutaj mie\u015bci\u0142y si\u0119 jedne z najpi\u0119kniejszych kurort\u00f3w w ca\u0142ym ZSRR. Abchazi nieprzypadkowo nazywaj\u0105 swoj\u0105 ziemi\u0119, jako \u201epodarowan\u0105 im przez Boga\u201d, czy te\u017c wprost \u201eziemi\u0105 Boga\u201d.<\/p>\n
Konflikt w Po\u0142udniowej Osetii stanowi\u0142 dla Gruzji istotne zagro\u017cenie dla jej terytorialnej integralno\u015bci. Separatyzm po\u0142udniowoosetyjski by\u0142 o tyle gro\u017cny, i\u017c P\u00f3\u0142nocna Osetia, znajduj\u0105ca si\u0119 w sk\u0142adzie Federacji Rosyjskiej, zadeklarowa\u0142a gotowo\u015b\u0107 po\u0142\u0105czenia z Cchinwali (stolica Po\u0142udniowej Osetii). R\u00f3wnie\u017c niekt\u00f3re ko\u0142a polityczne w Rosji, gotowe by\u0142y urzeczywistni\u0107 plany Osetyn\u00f3w. Osetyni na P\u00f3\u0142nocnym Kaukazie ciesz\u0105 si\u0119 pe\u0142nym poparciem Moskwy, o czym mogli si\u0119 przekona\u0107 w czasie trwania konfliktu ingusko-osetyjskiego w ko\u0144cu 1992 r. w rejonie podmiejskim (W\u0142adykaukaz). Zreszt\u0105 jego konsekwencj\u0105 by\u0142 przyp\u0142yw uchod\u017ac\u00f3w osetyjskich z Po\u0142udniowej Osetii, kt\u00f3rzy w\u0142asnie w przewa\u017caj\u0105cej mierze nap\u0142yn\u0119li w rejon W\u0142adykaukazu. Szacunkowe dane m\u00f3wi\u0105 o 100-130 tys. uchod\u017ac\u00f3w z Po\u0142udniowej Osetii i innych cz\u0119\u015bci Gruzji, przebywaj\u0105cych na terenie P\u00f3\u0142nocnej Osetii w lipcu 1992 r. Rz\u0105d rosyjski przekaza\u0142 w\u00f3wczas pomoc Po\u0142udniowej Osetii w wysoko\u015bci 200 mln rubli[19].<\/p>\n
W historii wzajemnych stosunk\u00f3w pomi\u0119dzy Gruzinami i Osetynami, poszczeg\u00f3lne sprawy nie zawsze uk\u0142ada\u0142y si\u0119 dobrze. Tak by\u0142o m.in. w okresie 1314-46, kiedy Osetyni wyst\u0105pili przeciwko Gruzinom w czasie najazdu mongolskiego, a nawet zaj\u0119li gruzi\u0144sk\u0105 twierdz\u0119 Gori. Gruzini pos\u0105dzaj\u0105 r\u00f3wnie\u017c Osetyn\u00f3w o zdrad\u0119 w latach 1918-21, kiedy to umo\u017cliwili rosyjskim oddzia\u0142om, anektowanie Demokratycznej Republiki Gruzi\u0144skiej. W odwecie w\u00f3wczas Gruzini wys\u0142ali przeciwko \u201ebolszewickim\u201d Osetynom oddzia\u0142y pacyfikacyjne do okregu Gori. Podobna sytuacja mia\u0142a miejsce w obecnym konflikcie w latach 1990-92[20]. Osetyni uwa\u017cani za potomk\u00f3w Scyto-Alan\u00f3w, w istocie tak jak Rosjanie przedstawiciele rodziny indoeuropejskiej, z dum\u0105 przypominaj\u0105 o swoim udziale w tworzeniu gruzi\u0144skiego pa\u0144stwa, jak by\u0142o m.in. w przypadku osetyjskiego carewicza \u2013 Dawida Soslana z dynastii Bagrationi[21].<\/p>\n
W obecnym konflikcie Osetyni, byli r\u00f3wnie\u017c wielokrotnie oskar\u017cani przez Gruzin\u00f3w o zdrad\u0119. Ju\u017c w grudniu 1990 r. w Po\u0142udniowej Osetii zosta\u0142y przeprowadzone wybory do Rady Wy\u017cszej republiki, kt\u00f3re jednak w\u0142adze w Tbilisi uzna\u0142y za bezprawne i zlikwidowa\u0142y autonomi\u0119 utworzon\u0105 w 1922 r. W wyniku tego dosz\u0142o do potyczek zbrojnych. Kolejna ko\u015bci\u0105 niezgody, sta\u0142o si\u0119 referendum z marca 1991 r., w kt\u00f3rym mieszka\u0144cy Po\u0142udniowej Osetii, g\u0142osowali wbrew Gruzinom za zachowaniem ZSRR. Obawiaj\u0105c si\u0119 represji w okresie rz\u0105d\u00f3w Zwiada Gamsachurdii, do jesieni 1991 r. Po\u0142udniow\u0105 Oseti\u0119 opu\u015bci\u0142o 80 tys. Osetyn\u00f3w[22].<\/p>\n
Wyniki referendum ze stycznia 1992 r. doprowadzi\u0142y do kolejnych star\u0107 gruzi\u0144sko-osetyjskich. Przyt\u0142aczaj\u0105ca wi\u0119kszo\u015b\u0107 w referendum opowiedzia\u0142a si\u0119 za od\u0142\u0105czeniem od Gruzji i przy\u0142\u0105czeniem do Federacji Rosyjskiej. Dodatkowo w podej\u015bciu samego Kremla do sprawy konfliktu, da\u0142o si\u0119 zauwa\u017cy\u0107 wiele niejasno\u015bci. W sprawie Po\u0142udniowej Osetii star\u0142y si\u0119 ze sob\u0105 dwie koncepcje bezpiecze\u0144stwa Rosji na Kaukazie. Zar\u00f3wno Jelcyn jak i Kozyriew optowali raczej za nienaruszalno\u015bci\u0105 granic poradzieckich pa\u0144stw Zakaukazia, gdy tymczasem przewodnicz\u0105cy Rady Najwy\u017cszej Rus\u0142an Chasbu\u0142atow, got\u00f3w by\u0142 rozpatrze\u0107 pro\u015bb\u0119 Po\u0142udniowej Osetii, o w\u0142\u0105czeniu jej do Rosji[23]. W wyniku dalszego rozprzestrzeniania si\u0119 konfliktu i przy obawie w\u0142\u0105czenia si\u0119 w konflikt Konfederacji (G\u00f3rskich) Narod\u00f3w Kaukazu, w\u0142adze Gruzji i Rosji przyj\u0119\u0142y porozumienie o utworzeniu tr\u00f3jstronnych si\u0142 wojskowych (Rosja, Gruzja, Osetia), kt\u00f3re czuwa\u0142yby nad zachowaniem pokoju w republice. W\u0105tpliwo\u015b\u0107 strony osetyjskiej budzi\u0142o jednak\u017ce to, \u017ce w sk\u0142adzie si\u0142 gruzi\u0144skich znajdowali si\u0119 ci sami \u017co\u0142nierze, kt\u00f3rzy wcze\u015bniej uczestniczyli w pacyfikacji i blokadzie ekonomicznej stolicy Po\u0142udniowej Osetii \u2013 Cchinwali. Cho\u0107 Rosjanie w ko\u0144cu nie zgodzili si\u0119 na w\u0142\u0105czenie Po\u0142udniowej Osetii w sk\u0142ad Rosji, to jednak sprawa wyboru opcji \u201eg\u00f3rskiej\u201d (sojusz i wsp\u00f3\u0142dzia\u0142anie z Konfederacj\u0105 (G\u00f3rskich) Narod\u00f3w Kaukazu), b\u0105d\u017a \u201erosyjskiej\u201d przez Osetyn\u00f3w, w dalszym ci\u0105gu pozostaje otwart\u0105. Cho\u0107 28 maja 1992 r. wesz\u0142y w \u017cycie porozumienia dagomyskie w sprawie przerwania ognia w Po\u0142udniowej Osetii, lokalne potyczki trwa\u0142y nadal, nawet prezydent Konfederacji G\u00f3rskich Narod\u00f3w Kaukazu \u2013 M. Szanibow zagrozi\u0142, \u017ce wesprze Osetyn\u00f3w[24].<\/p>\n
Opr\u00f3cz gro\u017aby secesji Po\u0142udniowej Osetii i Abchazji, Gruzja zmuszona jest stawia\u0107 czo\u0142a tak\u017ce innym problemom etnicznym. Dotyczy to g\u0142\u00f3wnie terytori\u00f3w zamieszkanych przez mniejszo\u015b\u0107 ormia\u0144sk\u0105, azersk\u0105, czecze\u0144sk\u0105 oraz terytorium Ad\u017carii, po\u0142o\u017conym w po\u0142udniowo-wschodniej cz\u0119\u015bci kraju przy granicy z Turcj\u0105.<\/p>\n
Powy\u017csze konflikty zaprezentowane na przyk\u0142adzie Gruzji, stanowi\u0105 o cywilizacyjnych problemach tego m\u0142odego pa\u0144stwa. Du\u017ca liczebo\u015b\u0107 etniczno-religijnych konflikt\u00f3w, staje si\u0119 powa\u017cnym wyzwaniem dla w\u0142adz gruzi\u0144skich. \u0179r\u00f3d\u0142em niestabilno\u015bci Gruzji, wydaje si\u0119 by\u0107 jej p\u00f3\u0142nocna granica, u kt\u00f3rych musi si\u0119 ona boryka\u0107 z wieloma problemami. Powo\u0142anie do \u017cycia Konfederacji (G\u00f3rskich) Narod\u00f3w Kaukazu, pretenduj\u0105cej na pocz\u0105tku lat dziewi\u0119\u0107dziesi\u0105tych nawet do samodzielno\u015bci politycznej, musia\u0142o skomplikowa\u0107 wzajemne stosunki na obszarze ca\u0142ego Kaukazu. Bole\u015bnie przekona\u0142a si\u0119 o tym i Gruzja i Rosja, kt\u00f3rych interesy zreszt\u0105 r\u00f3wnie\u017c stoj\u0105 w sprzeczno\u015bci. Przypatruj\u0105c si\u0119 skomplikowanej sytuacji wewn\u0119trznej Gruzji, mo\u017cna zaryzykowa\u0107 twierdzeniem, i\u017c wiele konflikt\u00f3w tocz\u0105cych si\u0119 w obr\u0119bie jej terytorium, a nawet poza nim, wyp\u0142ywa z do\u015b\u0107 wyra\u017anie umiejscowinych podzia\u0142\u00f3w cywilizacyjnych, kt\u00f3re w\u0142a\u015bnie prze\u0142o\u017cy\u0142y si\u0119 na liczne konflikty. Nie oznacza to jednak, \u017ce konflikt karabaski i przedstawione wy\u017cej konflikty w Gruzji, wyczerpuj\u0105 ca\u0142kowicie d\u0142ug\u0105 list\u0119 napi\u0119\u0107 etnicznych na Zakaukaziu. Jest ich znacznie wi\u0119cej, ale celem mojej pracy nie jest dok\u0142adna ich analiza, lecz bardziej wskazanie konkretnych przyczyn wybuchu napi\u0119\u0107 i konflikt\u00f3w o charakterze etnicznym i cywilizacyjnym.<\/p>\n
[1] A. Furier, \u015awiadomo\u015b\u0107 narodowo-historyczna \u015brodowiska akademickiego w Tbilisi \u201eSprawy narodowo\u015bciowe\u201d seria nowa, t. II (1993), z. 2(3), s. 171; A. Furier, Gruzja i Gruzini \u201eSprawy narodowo\u015bciowe\u201d seria nowa, t. II (1993), z. 2(3), s. 223. Za Almanachem Powszechnym z 1998 r. – ludno\u015b\u0107 Gruzji liczy\u0142a 5,175 mln, a Gruzini stanowili 70 % ludno\u015bci.<\/p>\n
[2] Op. cit. s. 171.<\/p>\n
[3] A. Kuchianidze, Ormianskije i azebejd\u017canskije mienszinstwa w Gruzji [w:] red. A. Ma\u0142aszenko, B. Koppiters, D. Trenin, Etnicieskije i regionalnyje konflikty w Ewrazji (Kniga 1 \u2013 Centralnaja Azja i Kawkaz), Moskwa 1997, s. 171.<\/p>\n
[4] Wbrew pozorom wzajemne relacje ko\u015bcio\u0142\u00f3w gruzi\u0144skiego i ormia\u0144skiego, s\u0105 dalekie zachowania normalno\u015bci. Cytuj\u0105c za A. Furierem dowiadujemy si\u0119 m.in., i\u017c \u201eTadeusz Krusi\u0144ski, spisuj\u0105c wra\u017cenia z pobytu w XVIII wiecznej Gruzji pisa\u0142, \u017ce kap\u0142ani gruzi\u0144scy \u015bwi\u0119tym obrz\u0105dkom Ormian do tego stopnia z\u0142orzecz\u0105, \u017ce pouczaj\u0105 sw\u00f3j lud, \u017ce je\u015bli komu\u015b przechodz\u0105cemu obok \u015bwi\u0105tyni Ormian cier\u0144 utkwi w stopie, to nie godzi si\u0119 go wyjmowa\u0107, ale raczej kulej\u0105c nale\u017cy i\u015b\u0107 dalej, aby nawet w ten spos\u00f3b nie stwarza\u0107 pozor\u00f3w, \u017ce oddaje si\u0119 cze\u015b\u0107 \u015bwi\u0119tym miejscom Ormian\u201d. (\u0179r\u00f3d\u0142o: A. Furier \u2013 Polityczne i wyznaniowe oblicza Kaukazu [w:] Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Wis\u0142ockiemu pod red. A. Bieniaszewskiego i R. T. Prinke \u2013 Biblioteka PAN i Centrum Elektronicznych Tekst\u00f3w Humanistycznych 1998.<\/p>\n
[5] A. Furier, \u015awiadomo\u015b\u0107 narodowo-historyczna \u015brodowiska akademickiego w Tbilisi……….s. 179.<\/p>\n
[19] Konflikty w Czeczenii, Inguszetii i obu Osetiach \u2013 \u201eSprawy narodowo\u015bciowe\u201d \u2013 Seria nowa, t. III (1994), z. (5), s. 260.<\/p>\n
[20] K. Dzebisashvili, The mass media….<\/p>\n
[21] op. cit.<\/p>\n
[22] W. W. Pokrowskaja, Nacjonalnaja doktrina Rosji, Moskwa 1994, s. 288.<\/p>\n
[23] A. Popow, Zakaukazie: przetarg nieograniczony (Polityka Rosji na Kaukazie 1991-1995) \u201eEurazja\u201d nr 1 (1996), s. 20.<\/p>\n
[24] Konflikty w Czeczenii, Inguszetii i obu Osetiach<\/p>\n
Opracowanie:<\/strong>\u00a0Marcin Pietrzyk, 2001.<\/p>\nKONFLIKTY W GRUZJI- GRA MOCARSTW W REGIONIE<\/em> obejmuje fragment rozdzia\u0142u pracy magisterskiej pt. „Konflikty na obszarze Kaukazu w latach 90 XX stulecia – aspekt narodowo\u015bciowy i religijny” (pod kierunkiem prof. Alicji St\u0119pie\u0144), \u0141\u00f3d\u017a 2001.<\/strong><\/p>\nZOBACZ TAK\u017bE:<\/strong><\/p>\nUwarunkowania geopolityczne WNP. Perspektywy GUUAM<\/a><\/p>\n <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
W odpowiedzi na niedawny konflikt w Gruzji dotycz\u0105cy Osetii Po\u0142udniowej, prezentujemy poni\u017cej t\u0142o konfliktu gruzi\u0144sko – osetyjskiego (na podstawie materia\u0142u z roku 2001). Celem aktualizacji przypomniano\u00a0tak\u017ce o wp\u0142ywie wybuchu\u00a0kolejnej wojny na Kaukazie w 2008 roku…<\/p>\n","protected":false},"author":8,"featured_media":1081,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[13],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/987"}],"collection":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/8"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=987"}],"version-history":[{"count":8,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/987\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1149,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/987\/revisions\/1149"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/1081"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=987"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=987"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=987"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}