Na podstawie monografii :<\/p>\n
Sture Ahlberg, Jeruzalem\/ Al-Quds: the Holy City of War and Peace: a Comparative Study of Jewish, Christian and Muslim Ties to the Holy Mount, and a Contribution to the Problem of Fundamentalism, Upsala: Swedish Institute for Missionary Research, 1998.<\/strong><\/p>\n Streszczenie i w\u0142asne komentarze:<\/p>\n Uj\u0119cie judaistyczne, chrze\u015bcija\u0144skie i muzu\u0142ma\u0144skie<\/p>\n Tematem ksi\u0105\u017cki jest \u015bwi\u0119te miasto Jerozolima\/ Al- Quds w my\u015bl rozumienia trzech tradycji religii monoteistycznych: judaistycznej (\u017cydowskiej ), chrze\u015bcija\u0144skiej i muzu\u0142ma\u0144skiej.<\/p>\n Ksi\u0105\u017cka porusza przede wszystkim w\u0105tki mesjanistyczne obecne we wspomnianych trzech religiach, si\u0119gaj\u0105c czas\u00f3w rzymskich, momentu obalenia \u015bwi\u0105tyni \u017cydowskiej, czas\u00f3w pierwszych chrze\u015bcijan, pojawienia si\u0119 muzu\u0142man\u00f3w, panowania krzy\u017cowc\u00f3w w latach 1099-1187, tak\u017ce czas\u00f3w muzu\u0142ma\u0144skiego Saladyna, kt\u00f3ry odebra\u0142 Jerozolim\u0119 krzy\u017cowcom. Interesuj\u0105ce pozostaje tak\u017ce wyja\u015bnienie symboliki mesjanistycznej obecnej w tych religiach, czy motyw\u00f3w S\u0105du Ostatecznego w ksi\u0119dze prorockiej Daniela. W ksi\u0105\u017cce zosta\u0142 obalony tak\u017ce mit, jakoby syjonistami mieli by\u0107 tylko \u017bydzi, wskazano na wielu chrze\u015bcijan szczeg\u00f3lnie protestant\u00f3w, kt\u00f3rzy w prze\u0142omowym momencie wsparli Deklaracj\u0119 Balfoura w 1917 roku. Wspomniano o znanym \u017cydowskim my\u015blicielu Martinie Buberze.<\/p>\n Z perspektywy islamskiej podj\u0119to temat prze\u0142omowych reform w Turcji w czasach Atataurka, kiedy pot\u0119piono poligami\u0119. Kolejno z perspektywy \u017cydowskiej wspomniano o kontaktach dialogowych Rzymu z \u017bydami (m.in. chodzi o odwiedzenie przez Papie\u017ca synagogi rzymskiej w 1986 roku). W perspektywie wsp\u00f3\u0142czesnej bardzo wa\u017cnymi pozostaj\u0105 relacje arabsko (palesty\u0144sko)- izraelskie szczeg\u00f3lnie po roku 1967. Wci\u0105\u017c \u017cywa pozostaje retoryka odbudowy \u015bwiatyni Salomona po powstaniu pa\u0144stwa Izrael. Pozostaje tak\u017ce pytanie o rol\u0119 Jerozolimy w XXI wieku i o jej status. W kwestii chrze\u015bcija\u0144skiej przewa\u017caj\u0105 motywy protestanckie silnie wplecione w mesjanistyczn\u0105 koncepcj\u0119 powrotu \u017byd\u00f3w do Jerozolimy, jako warunku powt\u00f3rnego przyj\u015bcia Mesjasza.<\/p>\n W okresie greckim i rzymskim cz\u0119sto wystawiano na szwank uczucia religijne w dzisiejszej Ziemi \u015awi\u0119tej, szczeg\u00f3lnie dotyczy\u0142o to przedmiot\u00f3w kultu judaizmu. Tak by\u0142o m.in. w 70 r ne. kiedy Rzymianie po\u015bwi\u0119cili \u015awi\u0105tyni\u0119 – bogowi Jupiterowi. Podobnie w okresach kolejnych niejednokrotnie dokonywano czyn\u00f3w \u015bwi\u0119tokradztwa niszcz\u0105c, b\u0105d\u017a przebudowywuj\u0105c \u015bwi\u0105tynie „wrogiej” wiary. Tym bardziej zastanawiaj\u0105ce, \u017ce wszystkie religie odwo\u0142uj\u0105 si\u0119 do pokoju (chodzi o wyznawc\u00f3w judaizmu, chrze\u015bcijan i muzu\u0142man\u00f3w). Tym niemniej \u017bydzi zaci\u0119cie prze\u015bladowali chrze\u015bcijan, p\u00f3\u017aniej chrze\u015bcijanie rozwin\u0119li machin\u0119 antysemityzmu, muzu\u0142manie prze\u015bladowali chrze\u015bcijan i \u017byd\u00f3w, kiedy przybyli do Palestyny, a w mi\u0119dzyczasie krzy\u017cowcy w XI-XII wieku dokonali zemsty na muzu\u0142manach, nie szcz\u0119dz\u0105c tak\u017ce „innowierc\u00f3w chrze\u015bcija\u0144skich”. Obecnie dalej tocz\u0105 si\u0119 walki w Palestynie (dzisiejszym Izraelu, Autonomii Palesty\u0144skiej) pomi\u0119dzy \u017bydami i Palesty\u0144czykami.<\/p>\n Nale\u017ca\u0142oby sobie zada\u0107 tylko pytanie, czy rzeczywi\u015bcie broni\u0105 oni interes\u00f3w swojej religii, swojego narodu, czy te\u017c czyni\u0105 to z innych pobudek? Pomimo tego wiele os\u00f3b pot\u0119pia niekt\u00f3re dzia\u0142ania syjonistyczne, m\u00f3wi\u0105c i\u017c syjonizm nie wsp\u00f3\u0142gra z judaizmem, podobnie pot\u0119piani s\u0105 islamscy samob\u00f3jcy, kt\u00f3rzy nie znajduj\u0105 zrozumienia po\u015br\u00f3d umiarkowanych wsp\u00f3\u0142braci. JUDAIZM Przyjmuj\u0105c t\u0105 logik\u0119 z religijnego aspektu odbudowa III \u015awi\u0105tyni w ramach pa\u0144stwa Izrael by\u0142aby odczytana przez wielu wierz\u0105cych \u017byd\u00f3w jako \u015bwi\u0119tokradztwo.\u00a0Ciekawa jest koncepcja \u017cydowskiego Mesjasza (czy te\u017c kilku Mesjaszy). Jednym z \u017cydowskich Mesjaszy by\u0142 Sabbatai Sevi urodzony w Smyrnie w Turcji w 1626 roku. Chcia\u0142 on m.in zdetronizowa\u0107 su\u0142tana w Stambule w 1666 roku, zmar\u0142 w Albanii w 1676 roku. Innym \u017cydowskim Mesjaszem by\u0142 Bar Kochba Maimonides (1135-1204). Wed\u0142ug Hasyd\u00f3w i \u017cydowskich cz\u0142onk\u00f3w Neturei Karta (Stra\u017cnicy Miasta z 1935 roku \u0142\u0105cz\u0105cych Nowy Jork i Jerozolim\u0119) przyj\u015bcie Mesjasza i Pa\u0144stwa Mesjasza b\u0119dzie aktem ponadnaturalnym i dlatego b\u0119d\u0105 postrzega\u0107 syjonist\u00f3w jako odszczepie\u0144c\u00f3w, kt\u00f3rzy pogwa\u0142cili zasady Tory. Agudy\u015bci przyj\u0119li antysyjonistyczn\u0105 eschatologi\u0119 (znani jako Agudat Israel w 1912 roku), ale uznali pa\u0144stwo Izrael jako rozwi\u0105zanie pragmatyczne. Wierz\u0105 oni, \u017ce b\u0119d\u0105 mogli odbudowa\u0107 \u015bwi\u0105tyni\u0119, kiedy przyjdzie Mesjasz (Menachem Porush). Dla syjonist\u00f3w jak Abrahama Isaaca Kooka i jego syna Levi Yehudaha (zm. 1981) Deklaracja Balfoura by\u0142a widzialnym znakiem przyj\u015bcia Mesjasza. Z kolei rabin Shlomo Goren, p\u00f3\u017aniej Naczelny Rabbi Aszkenazyjski (1973-83) widzia\u0142 znak przyj\u015bcia Mesjasza, kiedy wkracza\u0142 jeszcze jako rabin razem z \u017co\u0142nierzami do Starego Miasta Jerozolimy w 1967 roku. W latach 1967- 1973 uformowa\u0142a si\u0119 nawet organizacja Gush Emunim, kt\u00f3ra zbiera\u0142a projekty na odbudow\u0119 III \u015awi\u0105tyni. W\u00f3wczas 18,3 procent \u017byd\u00f3w w Izraelu wspar\u0142o t\u0105 ide\u0119.<\/p>\n CHRZE\u015aCIJA\u0143STWO Prze\u0142omowy dla \u015bwiata chrze\u015bcija\u0144skiego okaza\u0142 si\u0119 wiek XX. Brytyjski genera\u0142 Allenbe pokona\u0142 w 1917 roku armi\u0119 tureck\u0105 i z wojskami arabskimi wkroczy\u0142 do Jerozolimy. W Palestynie rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 koloniazacja brytyjska a\u017c do 1947 roku, kiedy po przekazaniu spornych teren\u00f3w dla ONZ , w 1948 roku powo\u0142ano pa\u0144stwo Izrael. Do 1967 roku najwa\u017cniejsza cz\u0119\u015b\u0107 Jerozolimy znajdowa\u0142a si\u0119 w Haszymidzkim Kr\u00f3lestwie Jordanii, p\u00f3\u017aniej po wojnie 6-dniowej wesz\u0142a w sk\u0142ad pa\u0144stwa Izrael. Rz\u0105d w Tel Awiwie og\u0142osi\u0142 jednak\u017ce jednostronnie Jerozolim\u0119 stolic\u0105 pa\u0144stwa \u017cydowskiego i parlament przeniesiono tak\u017ce do tego miasta. Mo\u017cna powiedzie\u0107, i\u017c rola Zachodu w tym okresie, szczeg\u00f3lnie Stan\u00f3w Zjednoczonych, ograniczy\u0142a si\u0119 do protekcji Izraela, a co za tym idzie tak\u017ce Jerozolimy, cho\u0107 przez d\u0142ugi czas wi\u0119kszo\u015b\u0107 kraj\u00f3w nie uzna\u0142a przeniesienia stolicy z Tel Awiwu do Jerozolimy. Cech\u0105 charakterystyczn\u0105 chrze\u015bcijan – syjonist\u00f3w by\u0142o to, \u017ce stworzenie siedziby narodowej dla ludno\u015bci \u017cydowskiej w Palestynie traktowali jako zapowied\u017a powt\u00f3rnego przyj\u015bcia Chrystusa. Potwierdzeniem tego jest m.in. dzia\u0142alno\u015b\u0107 Jerusalem Temple Foundation w Los Angeles, skupiaj\u0105ca chrze\u015bcijan i syjonist\u00f3w. W 1980 roku tak\u017ce International Christian Embassy in Jerusalem wspar\u0142o koncepcj\u0119 stolicy Jerozolimy dla Izraela, pomimo, \u017ce w tym czasie 13 pa\u0144stw oficjalnie zaprotestowa\u0142o przeciwko temu. Pomimo tego lata 80 XX stulecia by\u0142y czasem prze\u0142omu w stosunkach pomi\u0119dzy ko\u015bcio\u0142em katolickim i \u015brodowiskiem \u017cydowskim. 13. 4 1986 roku Papie\u017c Jan Pawe\u0142 II odwiedzi\u0142 Centraln\u0105 Synagog\u0119 w Rzymie stwierdzaj\u0105c, \u017ce nie mo\u017cna oskar\u017ca\u0107 \u017byd\u00f3w za \u015bmier\u0107 Jezusa.\u00a0Wspomnie\u0107 nale\u017cy tak\u017ce o bardziej tolerancyjnym nastawieniu ze strony protestant\u00f3w wobec kwestii \u017cydowskiej. Potwierdzeniem tego jest wypowied\u017a ambasadora chrze\u015bcija\u0144skiej Ambasady w Jerozolimie – Jan Willema van der Hoevena , kt\u00f3ry powiedzia\u0142 w 1993 roku w Uppsala: „Even if antisemitism is needed in America, we must induce millions of Jews to return to Israel”.<\/p>\n Z innych spraw wartych wspomnienia nale\u017cy przytoczy\u0107 spotkanie Martina Bubera z ksi\u0119dzem Hechlerem w 1899 roku, kt\u00f3ry to duchowny wyja\u015bnia\u0142 Beberowi proroctwa Daniela i wspomina\u0142 o przysz\u0142ej „world war”. Generalnie przes\u0142aniem chrze\u015bcija\u0144skich syjonist\u00f3w by\u0142y i s\u0105 nast\u0119puj\u0105ce s\u0142owa: ” Odbudowa Izraela nast\u0105pi w\u00f3wczas, kiedy \u017bydzi przyjm\u0105 Jezusa jako prawdziwego Mesjasza. Bowiem wielkim ich grzechem by\u0142o nie przyj\u0119cie Jezusa. Jezus za\u015b zostanie uznany nie tylko za Kr\u00f3la \u017byd\u00f3w, ale tak\u017ce ca\u0142ej ziemii. Obowi\u0105zkiem chrze\u015bcijanina jest jednak\u017ce kocha\u0107 \u017byd\u00f3w i modli\u0107 si\u0119 o pok\u00f3j w Jerozolimie” (napisane w Londynie, Temple Chambers 32, Fleet Street, E. O)<\/p>\n ISLAM<\/p>\n W muzu\u0142ma\u0144skiej wizji mesjanistycznej osoba Mesjasza zwi\u0105zana jest z ko\u0144cem \u015bwiata, kiedy przed S\u0105dem Ostatecznym pojawi si\u0119 al-Daggal (czyli Diabe\u0142 w rozumieniu kultury chrze\u015bcija\u0144skiej). W\u00f3wczas al-Daggala pokona al-Mahdi, czyli islamski Mesjasz (Gog i Magog, Ezechiel 38-39). AL-Mahdi czasem jest identyfikowany z Jezusem, w 941 roku w \u015bwiecie islamu powsta\u0142a te\u017c tzw. „sekta Mahdiego”. Ostatnimi laty tak\u017ce identyfikowano osob\u0119 Mahdiego z rewolucj\u0105 ira\u0144sk\u0105 (od 1979 roku imamizm jest oficjaln\u0105 religia pa\u0144stwow\u0105 tego kraju – m.in. jako te\u017c radykalna interpretacja islamu). Ta rewolucja w zamy\u015ble niekt\u00f3rych ma by\u0107 cz\u0119\u015bci\u0105 apokaliptycznej ery, kiedy powinien powr\u00f3ci\u0107 Mahdi, a Jerozolima ma by\u0107 sercem islamu (Dar al-Islam), dlatego „wyzwolenie Jerozolimy spod w\u0142adzy syjonistycznej jest najbardziej nagl\u0105cym celem” (1980).<\/p>\n Rok 1967 by\u0142 najbardziej bolesnym wydarzeniem dla Palesty\u0144czyk\u00f3w i ca\u0142ego \u015bwiata muzu\u0142ma\u0144skiego (okre\u015blany jako katastrofa). Na skutek tego powsta\u0142 m.in. Hezbollah i Hamas. Zar\u00f3wno \u017bydzi, jak i Arabowie (Palesty\u0144czycy) prezentuj\u0105 legend\u0119 z pierwszej Ksi\u0119gi Samulea o pokonaniu Filistyn\u00f3w przez Dawida (1Samuel 17). Tylko, \u017ce ka\u017cda z tych grup na u\u017cytek w\u0142asnych cel\u00f3w. Podobne spory dotycz\u0105 okre\u015blenia przynale\u017cno\u015bci historycznej Palestyny („Filistin” lub jako kolebk\u0119 „Eretz Izrael”).<\/p>\n W odniesieniu od \u015bwiata islamu nawi\u0105zano tak\u017ce do reform, kt\u00f3re tak\u017ce obj\u0119\u0142y ten obszar, mowa m.in. o reformach Ataturka w Turcji (znamienny fakt likwidacji kalifatu w 1924 roku). Czyli inaczej szariat w Turcji zosta\u0142 zast\u0105piony przez prawo \u015bwieckie. Kobiety mog\u0142y zdj\u0105\u0107 islamskie chusty i g\u0142osowa\u0107, a religia sta\u0142a si\u0119 spraw\u0105 prywatn\u0105, poligamia zosta\u0142a uznana za przest\u0119pstwo, a kobiety opu\u015bci\u0142y harem. Tym niemniej Turcja pozosta\u0142a krajem muzu\u0142ma\u0144skim, podobnie jak wiele \u015bwieckich kraj\u00f3w europejskich jest nadal krajami chrze\u015bcija\u0144skimi.<\/p>\n Z wa\u017cnych wydarze\u0144 dotycz\u0105cych \u015bwiata islamu w XX wieku nale\u017cy wymieni\u0107 tak\u017ce wizyt\u0119 prezydenta Egiptu Sadata w Jerozolimie (w listopadzie 1977 roku – w \u00f3wczesnym czasie wydarzenie bez precendensu w \u015bwiecie arabskim). P\u00f3\u017aniej jednak\u017ce zosta\u0142 on zamordowany przez cz\u0142onk\u00f3w Bractwa Muzu\u0142ma\u0144skiego w 1981 roku. Podobny zreszt\u0105 los spotka\u0142 tak\u017ce znanego izraelskiego premiera Iccaca Rabina w listopadzie 1995 roku.\u00a0Odnosz\u0105c si\u0119 na koniec do spraw symbolicznych nale\u017cy wspomnie\u0107, \u017ce w islamie \u015aciana P\u0142aczu posiada tak\u017ce wa\u017cne znaczenie dla muzu\u0142man\u00f3w- to przy tej \u015bcianie prorok Mahomet przywi\u0105za\u0142 swojego wierzchowca Buraqa w swojej podr\u00f3\u017cy do Nieba z Jerozolimy.<\/p>\n Marcin Pietrzyk, 03 -08 -2007<\/p>\n
\nJe\u015bli m\u00f3wimy o miejscach \u015bwi\u0119tych warto wspomnie\u0107 o G\u00f3rze Moria, Meczecie Na Skale (czyli Meczecie Omara wybudowanym za kalifa Omara w 690 roku- zwanym te\u017c „the Dome of the Rock” – z ang), czy te\u017c „Qubbat al- Sachrah” – z arab.), czy Ko\u015bciele Zmartychwstania. II \u015awi\u0105tynia Jerozolimska – zwana Heroda zosta\u0142a zniszczona przez Rzymian w I wieku, i jak do tej pory nie uda\u0142o si\u0119 jej odbudowa\u0107. Niekt\u00f3rzy \u017bydzi wierz\u0105, i\u017c je\u015bli przyj\u015bcie Mesjasza ma by\u0107 mo\u017cliwe, nale\u017cy koniecznie odbudowa\u0107 III \u015awi\u0105tyni\u0119. Ten problem na powr\u00f3t sta\u0142 si\u0119 aktualny po zdobyciu wschodniej cz\u0119\u015bci Jerozolimy w 1967 roku przez oddzia\u0142y izraelskie. Trwaj\u0105 debaty w Izraelu o mo\u017cliwo\u015bci odbudowy \u015awi\u0105tyni Salomona, wspierane tak\u017ce przez niekt\u00f3re \u015brodowiska chrze\u015bcijan. Problemem jest jednak\u017ce to, \u017ce na miejscu dawnej \u015bwi\u0105tyni Salomona stoi prawdopodobnie dzisiejszy Meczet Omara – kt\u00f3ry zdaniem muzu\u0142man\u00f3w jest ostatni\u0105 \u015bwi\u0105tyni\u0105 dan\u0105 przez Boga i nie mo\u017cna jej zniszczy\u0107. Zdaniem profesora Magnusa Ottossona \u015awi\u0105tynia Salomona znajdowa\u0142a si\u0119 oko\u0142o 90 metr\u00f3w na p\u00f3\u0142noc od Meczetu na Skale (Omara).
\nPo zdobyciu Jerozolimy przez krzy\u017cowc\u00f3w ksi\u0105\u017ce Baldwin zamieni\u0142 Meczet na Skale w Templum Domini a Meczet Al-Aksa w klasztor.<\/p>\n
\nJedn\u0105 z ciekawszych koncepcji \u0142\u0105cz\u0105cych wyznawc\u00f3w tych religii jest wspomniana koncepcja Mesjasza, kt\u00f3ry ma przyj\u015b\u0107 na ziemi\u0119. W religii judaizmu jego nadej\u015bcie jeszcze nie nast\u0105pi\u0142o. Czasem te\u017c mo\u017cliwe jest przyj\u015bcie kilku Mesjasz\u00f3w – jako prorok\u00f3w, cz\u0119sto posiadali oni w\u0142adz\u0119 polityczn\u0105 i religijn\u0105 jednocze\u015bnie (szczeg\u00f3lnie jednak ten ostateczny na ko\u0144cu czas\u00f3w). W tym kontek\u015bcie warto wspomnie\u0107, \u017ce religijni \u017bydzi, znawcy Tory sprzeciwiaj\u0105 si\u0119 odbudowie III \u015awi\u0105tyni rek\u0105 ludzk\u0105 (to mo\u017ce t\u0142umaczy\u0107 dlaczego ona jeszcze nie powsta\u0142a). Odbudowa\u0107 j\u0105 mo\u017ce jedynie Mesjasz, kt\u00f3ry przyjdzie na ko\u0144cu czas\u00f3w i wprowadzi nowe kr\u00f3lestwo.<\/p>\n
\nW przypadku chrze\u015bcijan koncepcja Mesjasza powi\u0105zana jest z osob\u0105 Jezusa Chrystusa, kt\u00f3ry pojawi\u0142 si\u0119 w I wieku jako obiecany Mesjasz i rozpocz\u0105\u0142 tworzenie kr\u00f3lestwa, kt\u00f3re ujawni si\u0119 w pe\u0142ni w momencie jego powt\u00f3rnego przyj\u015bcia. Poch\u00f3d chrze\u015bcijan do Ziemii \u015awi\u0119tej znalaz\u0142 m.in. spe\u0142nienie w 1099 roku, kiedy muzu\u0142ma\u0144skie Haram zosta\u0142o przekszta\u0142cone w miejsce chrze\u015bcija\u0144skie. Jednak\u017ce ju\u017c po 88 latach w 1187 roku po nawo\u0142ywaniach w \u015bwiecie muzu\u0142ma\u0144skim armia Saladyna pokona\u0142a armi\u0119 chrze\u015bcijan i Jerozolima przesz\u0142a w r\u0119ce muzu\u0142man\u00f3w na wiele wiek\u00f3w. Mesja\u0144ski poch\u00f3d na \u015bwiatyni\u0119 jerozolimsk\u0105 kontynuowa\u0142 w 1665 roku \u017byd turecki Sabbatai Sevi.<\/p>\n
\nKwestia przynale\u017cno\u015bci Jerozolimy od dawna budzi\u0142a kontrowersje w stosunkach cho\u0107by z Watykanem. Wcze\u015bniej Pius X w rozmowie z Teodorem Herzlem odm\u00f3wi\u0142 \u017bydom prawa do Jerozolimy. Cz\u0119\u015b\u0107 chrze\u015bcijan jednak stale popiera\u0142a plan syjonistyczny, jak cho\u0107by W. H. Hechler – ksi\u0105dz w brytyjskiej ambasadzie w Wiedniu. W 1880 roku przyby\u0142 on z wizyt\u0105 do su\u0142tana, aby negocjowa\u0107 spraw\u0119 osadzenia \u017byd\u00f3w w Ziemii \u015awi\u0119tej (przyczyn\u0105 by\u0142y pogromy w Rosji). Uczestniczy\u0142 tak\u017ce w I Kongresie Syjonistycznym w Bazylei w 1897 roku. Nazywany by\u0142 ojcem chrzestnym chrze\u015bcija\u0144skiego syjonizmu, w 1910 roku osiad\u0142 w Londynie.<\/p>\n