WST\u0118P<\/p>\n
Niniejszy referat stanowi pr\u00f3b\u0119 por\u00f3wnania praw kobiet na gruncie prawa mi\u0119dzynarodowego, znanego z systemu Organizacji Narod\u00f3w Zjednoczonych ONZ, Unii Europejskiej z systemem mi\u0119dzynarodowego prawa islamu. W uj\u0119ciu terminologii prawa zachodniego, rzymskiego, cz\u0119\u015bciowo bizantyjskiego oraz innych cywilizacji, prawo mi\u0119dzynarodowe ONZ, Karta ONZ, rezolucje Rady Bezpiecze\u0144stwa ONZ, maj\u0105 pozostawa\u0107 uniwersalnymi prawami uwzgl\u0119dniaj\u0105cymi interesy wszystkich spo\u0142eczno\u015bci i jednostek.<\/p>\n
Tymczasem w wielu przypadkach jest to niepe\u0142ne, bowiem alternatywne prawa powstaj\u0105 w obr\u0119bie innych cywilizacji. System ONZ, aczkolwiek zaakceptowany przez wszystkie pa\u0144stwa do\u0144 nale\u017c\u0105ce, przynajmniej w odniesieniu do wybranych element\u00f3w jest uzupe\u0142niany o inne prawa, cho\u0107 w chwili obecnej, szczeg\u00f3lnie dla \u015bwiata zachodniego, jest jedynym gwarantem utrzymania stabilno\u015bci, tak\u017ce w kwestii przestrzegania praw cz\u0142owieka na \u015bwiecie.<\/p>\n
W wielu przypadkach pr\u00f3bowano naruszy\u0107 istniej\u0105ce kanony prawa mi\u0119dzynarodowego, czy wr\u0119cz jego fundamenty (przypadek istnienia ZSRR, komunistycznych Chin, z pa\u0144stw muzu\u0142ma\u0144skich – np. surowe prawa szariatu w Arabii Saudyjskiej, czy te\u017c przez sam Zach\u00f3d – Operacja „Iracka Wolno\u015b\u0107” w 2003 roku etc). W przypadku \u015bwiata muzu\u0142ma\u0144skiego tymi alternatywnymi prawami dla Powszechnej Deklaracji Praw Cz\u0142owieka -PDPCz z 1948 roku pozostaj\u0105: Powszechna Deklaracja Praw Cz\u0142owieka (19.9.1981) – podpisana w duchu islamskim w Pary\u017cu w siedzibie UNESCO; Deklaracja Praw Cz\u0142owieka w islamie Organizacji Konferencji Islamskiej z 5.8 1990 roku; Karta Praw Cz\u0142owieka Pa\u0144stw Ligi Arabskiej z 15.9.1994 roku (w duchu ONZ). Dokumenty sporz\u0105dzone w duchu islamu pozostaj\u0105 w istocie konkurencyjnymi zapisami wobec Powszechnej Deklaracji Praw Cz\u0142owieka, og\u0142oszonej w 10.12.1948 roku przez ONZ1.<\/p>\n
Analizuj\u0105c prawo mi\u0119dzynarodowe ONZ-towskie mo\u017cemy doj\u015b\u0107 do wniosku, i\u017c powsta\u0142o ono na bazie tradycji zachodniej, w chwili kiedy upada\u0142 kolonializm na \u015bwiecie, rozpoczyna\u0142a si\u0119 natomiast era postkolanializmu i „Zimnej Wojny”. Aczkolwiek w prawie mi\u0119dzynarodowym \u2013 zachodnim, zredykowano wp\u0142ywy religijne, czy kulturowe, propaguj\u0105c uniwersalizm, globalizacj\u0119 i inne formy internacjonalizmu, to jednak \u017ar\u00f3d\u0142a tego prawa (zachodniego) mo\u017cemy odnale\u017a\u0107 w kulturze Zachodu, czy nawet niekt\u00f3re wp\u0142ywy kulturowo- religijne. Niekt\u00f3rzy autorzy zgadzaj\u0105 si\u0119 z tym, \u017ce system prawa mi\u0119dzynarodowego ONZ, przede wszystkim Powszechna Deklaracja Praw Cz\u0142owieka posiada charakter antropocentryczny, b\u0119d\u0105cy dziedzictwem europejskiego (chrze\u015bcija\u0144skiego ) Renesansu i Humanizmu2, po\u015brednio tak\u017ce O\u015bwiecenia (kiedy analizujemy koncepcj\u0119 rozdzia\u0142u religii od pa\u0144stwa).<\/p>\n
Analizuj\u0105c podstawy religijne islamu nie trudno si\u0119 domy\u015ble\u0107, i\u017c sformu\u0142owana w ten spos\u00f3b koncepcja prawa mi\u0119dzynarodowego, przynajmniej jej niekt\u00f3re elementy, b\u0119dzie trudna do zaakceptowania dla wielu przyw\u00f3dc\u00f3w islamskich, tak\u017ce dla cz\u0119\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiego spo\u0142ecze\u0144stwa. Spo\u015br\u00f3d instytucji panarabskich i muzu\u0142ma\u0144skich, jedynie Liga Pa\u0144stw Arabskich , sformu\u0142owa\u0142a nowy dokument praw cz\u0142owieka w duchu ONZ. Analizuj\u0105c przypadek pa\u0144stw muzu\u0142ma\u0144skich, nie mo\u017cemy pomin\u0105\u0107 wyk\u0142adni religijnej, tak\u017ce w odniesieniu do prawa zachodniego. Niekt\u00f3re pa\u0144stwa muzu\u0142ma\u0144skie pozostaj\u0105 bardzo konserwatywne, jak np. Arabia Saudyjska, gdzie teksty religijne pozostaj\u0105 podstaw\u0105 dla organizacji spo\u0142eczno-politycznej pa\u0144stwa, tak\u017ce innych sfer \u017cycia. W my\u015bl tego Koran powinien regulowa\u0107 wszystkie dziedziny \u017cycia jednostki i spo\u0142ecze\u0144stwa, co w praktyce tak\u017ce jest skrupulatnie realizowane. W przypadku niekt\u00f3rych pa\u0144stw muzu\u0142ma\u0144skich, tak\u017ce licznych organizacji spo\u0142eczno – religijnych, dzia\u0142aj\u0105cych tak\u017ce w Europie Zachodniej (jak Bracia Muzu\u0142amanie), jedyn\u0105 pe\u0142noprawn\u0105 ustaw\u0105 zasadnicz\u0105, czy te\u017c konstytucj\u0105 jest Koran, czyli chrze\u015bcija\u0144ski odpowiednik Biblii.<\/p>\n
Prawa wskazane w Koranie maj\u0105 charakter bezwzgl\u0119dny i niezmienny, kt\u00f3rym podda\u0107 si\u0119 musz\u0105 wszystkie spo\u0142ecze\u0144stwa i jednostki, jako prawu, kt\u00f3re pochodzi od Allacha. W zale\u017cno\u015bci od wyk\u0142adni prawniczej danej szko\u0142y koranicznej (4 g\u0142\u00f3wne szko\u0142y prawa w \u015bwiecie islamu), ruchu „idztihadu” (dostosowania niekt\u00f3rych przepis\u00f3w Koranu i Sunny – tradycji islamskiej, do wymog\u00f3w wsp\u00f3\u0142czesno\u015bci, tak\u017ce rozumianego jako okresowe oczyszczanie islamu) pa\u0144stwa muzu\u0142ma\u0144skie mo\u017cemy podzieli\u0107 na konserwatywne (Arabia Saudyjska, Sudan, Afganistan etc), czy bardziej liberalne (Turcja, Tunezja, Sierra Leone, niekt\u00f3re pa\u0144stwa postsowieckie, Syria etc).
\nNale\u017cy zaznaczy\u0107 tak\u017ce, i\u017c islam pozostaj\u0105cy w istocie systemem politycznym (przynajmniej w konserwatywnym uj\u0119ciu, a nie tym liberalnym), nie uwzgl\u0119dnia rozdzia\u0142u religii od pa\u0144stwa, de jure nie uznaje tak\u017ce stanu kap\u0142a\u0144skiego. Pa\u0144stwo islamskie reguluje tak\u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 dziedzin \u017cycia spo\u0142ecznego (kodeks karny, cywilny, rodzinny etc), ekonomicznego (m.in. przez Koran zakazana jest lichwa), politycznego, kulturalnego i religijnego (jak np. powo\u0142ywanie imam\u00f3w przez jednostki pa\u0144stwowe, organizowanie pielgrzymek do Mekki etc).<\/p>\n
POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZ\u0141OWIEKA I PROBLEMATYKA KOBIET W ONZ<\/p>\n
W kwestii problematyki praw kobiet na gruncie prawa mi\u0119dzynarodowego ONZ, odniesiono si\u0119 do nastepuj\u0105cych akt\u00f3w prawnych: Powszechnej Deklaracji Praw Cz\u0142owieka z 10.12. 1948 roku, Konwencji nt. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Wobec Kobiet z 3.09.1981 roku i jej Protoko\u0142u Dodatkowego z 22.12.2000 roku. W przypadku Powszechnej Deklaracji Praw Cz\u0142owieka wydaje si\u0119, i\u017c nast\u0119puj\u0105ce punkty b\u0119d\u0105 istotne dla poruszonej problematyki kobiet w kolejnych rodzdzia\u0142ach (Prawa kobiet w islamie i wybranych pa\u0144stwach muzu\u0142ma\u0144skich; prawa kobiet muzu\u0142ma\u0144skich w Europie):<\/p>\n
art. 1 Wszyscy ludzie s\u0105 z urodzenia wolni i r\u00f3wni w godno\u015bci i prawach.
\nart. 2 Gwarantowane prawa i wolno\u015bci bez rozr\u00f3\u017cnienia na ras\u0119, kolor, p\u0142e\u0107, j\u0119zyk, religi\u0119 etc.
\nart. 7 Wszyscy s\u0105 r\u00f3wni przed prawem.
\nart. 13 Ka\u017cdy ma prawo do wolnego przemieszczania si\u0119 i zamieszkania w ramach granic ka\u017cdego pa\u0144stwa. Ka\u017cdy ma prawo do opuszczenia kraju, w\u0142\u0105czaj\u0105c w\u0142asny kraj, a tak\u017ce prawo do jego powrotu.
\nart. 14 Ka\u017cdy ma prawo poszukiwania azylu w innych krajach przed prze\u015bladowaniem. To prawo mo\u017ce nie dotyczy\u0107 przypadk\u00f3w nie-politycznych, przest\u0119pstw lub przypadk\u00f3w stoj\u0105cych w sprzeczno\u015bci z zasadami ONZ.
\nart. 15 Ka\u017cdy ma prawo do swojej narodowo\u015bci. Nikt nie mo\u017ce by\u0107 arbitralnie pozbawiony swojej narodowo\u015bci, tak\u017ce nie mo\u017cna zabroni\u0107 jej zmieni\u0107.
\nart. 16 M\u0119\u017cczyzni i kobiety w pe\u0142ni wieku, bez wzgl\u0119du na ras\u0119, narodowo\u015b\u0107, religi\u0119 maj\u0105 prawo do ma\u0142\u017ce\u0144stwa i za\u0142o\u017cenia rodziny. Posiadaj\u0105 oni r\u00f3wne prawa w kwestii ma\u0142\u017ce\u0144stwa i po jego rozpadzie. Ma\u0142\u017ce\u0144stwo mo\u017ce by\u0107 zawarte jedynie za woln\u0105 i pe\u0142n\u0105 \u015bwiadomo\u015bci\u0105 pary.
\nart. 18 Ka\u017cdy ma prawo do wolno\u015bci my\u015bli, sumienia i religii. To prawo obejmuje tak\u017ce prawo do zmiany swojej religii lub wiary.
\nart. 21 Ka\u017cdy ma prawo do uczestnictwa w rz\u0105dzie swojego kraju, bezpo\u015brednio lub poprzez wybranych przedstawicieli.
\nart. 23 Ka\u017cdy ma prawo do pracy, wolnego wyboru zatrudnienia oraz ochrony przed bezrobociem.
\nart. 26 Ka\u017cdy ma prawo do edukacji.<\/p>\n
\nW krytycznym uj\u0119ciu co do powy\u017cszej Deklaracji pozostaj\u0105 jedynie zastrze\u017cenia co do artyku\u0142u 14, czyli kwestii azylu, udzielanego g\u0142\u00f3wnie z przyczyn politycznych. W ten spos\u00f3b dyskryminowane kobiety nie mog\u0105 liczy\u0107 na faktyczn\u0105 pomoc ze strony spo\u0142eczno\u015bci mi\u0119dzynarodowej, tak\u017ce o\u015brodk\u00f3w dla uchod\u017ac\u00f3w w poszczeg\u00f3lnych krajach \u015bwiata, tak\u017ce w Polsce. Przyk\u0142adowo w wielu krajach europejskich, tak\u017ce w Polsce obowi\u0105zuj\u0105 bardzo surowe obowi\u0105zki wizowe dla mieszka\u0144c\u00f3w kraj\u00f3w muzu\u0142ma\u0144skich (specjalne zaproszenia, d\u0142ugotrwa\u0142e procedury weryfikacyjne, p\u00f3\u017aniej mo\u017cliwa deportacja \u2013 tak\u017ce dotyczy to Iraku). Wi\u0105\u017ce si\u0119 to z zagro\u017ceniem terrorystycznym, cho\u0107 w ten spos\u00f3b pomoc dla kobiet, tak\u017ce dla wielu uciskanych mniejszo\u015bci, staje si\u0119 bardzo ograniczona. Przy analizie punkt\u00f3w Konwencji nt. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Wobec Kobiet, wskazano na najbardziej istotne:<\/p>\n
W prologu do wskazanej konwencji zaznaczono, \u017ce „Karta ONZ wskazuje na r\u00f3wne prawa m\u0119\u017cczyzn i kobiet w sprawach ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych, cywilnych i prawach politycznych”. W artkule 2 pa\u0144stwa sygnatariusze konwencji zobowi\u0105za\u0142y si\u0119 wpisa\u0107 powy\u017csze zasady do swoich konstytucji, a tak\u017ce likwidacji dyskryminuj\u0105cego ustawodawstwa. Kolejno artyku\u0142 7 okre\u015bla „prawo kobiet do g\u0142osowania w wyborach i publicznych referendach; formu\u0142owaniu polityki rz\u0105dowej”. W artykule 8 wskazano ich prawo do reprezentowania rz\u0105d\u00f3w na szczeblu mi\u0119dzynarodowym, tak\u017ce uczestnictwa w pracach organizacji mi\u0119dzynarodowych. Artyku\u0142 9 gwarantuje kobietom prawo do zmiany narodowo\u015bci, a tak\u017ce respektowania narodowo\u015bci jej dzieci. W tym punkcie znajduje to m.in. zastosowanie w przypadku ma\u0142\u017ce\u0144stwa z obywatelem obcej narodowo\u015bci w celu przeciwdzia\u0142ania przypadk\u00f3w bezpa\u0144stwowo\u015bci (zjawiska dotycz\u0105cego g\u00f3wnie kobiet w tych przypadkach). W artyku\u0142ach 10 i 11 okre\u015blono prawo do edukacji, pracy, wyboru profesji etc. Bardzo wa\u017cne znaczenie posiada tak\u017ce zapis artyku\u0142\u00f3w 15 i 16. Pierwszy z nich okre\u015bla wa\u017cn\u0105 kwesti\u0119 r\u00f3wno\u015bci wobec prawa m.in. w sprawie zawierania um\u00f3w, administrowania w\u0142asno\u015bci\u0105, swobodzie przemieszczania si\u0119, wyboru miejsca zamieszkania oraz r\u00f3wno\u015bci w s\u0105dach i trybuna\u0142ach. Drugi odnosi si\u0119 do problematyki prawa rodzinnego m.in. okre\u015blaj\u0105c te sama prawa do zawarcia ma\u0142\u017ce\u0144stwa, prawo wolnego wyboru partnera i wej\u015bcia w zwi\u0105zek ma\u0142\u017ce\u0144ski dobrowolnie, prawo wyboru ilo\u015bci dzieci, nazwiska etc.<\/p>\n
W Protokole Dodatkowym, kt\u00f3ry wszed\u0142 w \u017cycie 22.12 2000 roku, wprowadzono now\u0105 procedur\u0119 kierowania pisemnych uwag (communications) przez osoby, grupy, b\u0119d\u0105cych obywatelami pa\u0144stwa sygnatariusza konwencji, do specjalnie powo\u0142anego Komitetu, kt\u00f3ry rozpatruje wys\u0142ane skargi, przypadki \u0142amania postanowie\u0144 konwencji. Wa\u017cnym zapisem jest mi.in. zgoda na wys\u0142anie jednego- b\u0105d\u017a wi\u0119cej, reprezentant\u00f3w Komitetu do kraju sk\u0105d wyp\u0142yn\u0119\u0142a skarga (jego wys\u0142anie celem zbadania sprawy po up\u0142ywie wskazanego czasu, w praktyce do 12 miesi\u0119cy, kiedy pa\u0144stwo strona nie przys\u0142a\u0142a wymaganych wyja\u015bnie\u0144; z uwzgl\u0119dnieniem tak\u017ce okresu do 6 miesi\u0119cy, kiedy Komitet formu\u0142owa\u0142 zapytanie). Komitet mo\u017ce tak\u017ce odrzuci\u0107 pisemn\u0105 uwag\u0119 (communication)3.<\/p>\n
(teksty t\u0142umaczone selektywnie przez autora)<\/p>\n
PRAWA KOBIET W ISLAMIE I WYBRANYCH PA\u0143STWACH MUZU\u0141MA\u0143SKICH<\/p>\n
W wi\u0119kszo\u015bci kraj\u00f3w muzu\u0142ma\u0144skich prawa kobiet s\u0105 \u015bci\u015ble okre\u015blone, warunkowane g\u0142\u00f3wnie przez religi\u0119 i tradycj\u0119. W oczywisty spos\u00f3b wiele z praw i przywilej\u00f3w, kt\u00f3re przys\u0142uguj\u0105 kobietom w tych krajach nie przystaje do praw formu\u0142owanych w kulturze Zachodu (m.in. kwestia ubioru, kwestie prawa rodzinnego, czy specyficznie rozumianej „r\u00f3wno\u015bci” wobec prawa). Przed opisem kwestii, kt\u00f3re pozostaj\u0105 dyskryminuj\u0105ce dla kobiet muzu\u0142ma\u0144skich, nale\u017cy wyjasni\u0107 specyfik\u0119 \u017cycia kobiet w tych krajach, tak\u017ce prze\u0142ama\u0107 niekt\u00f3re stereotypy.<\/p>\n
\nNiekt\u00f3re feministki muzu\u0142ma\u0144skie si\u0119gaj\u0105 po argument tekst\u00f3w religijnych w r\u00f3\u017cnorodnych dyskusjach, aby przekona\u0107, \u017ce istniej\u0105ca obecnie tradycja muzu\u0142ma\u0144ska, wyp\u0142ywa ze \u017ale rozumianej interpretacji niekt\u00f3rych zapis\u00f3w Koranu i Sunny – tradycji islamskiej, tak\u017ce bez uwzgl\u0119dnienia przemian spo\u0142ecznych, zmian r\u00f3l spo\u0142ecznych. Jest to powa\u017cny problem wyst\u0119puj\u0105cy w\u0142a\u015bciwie we wszystkich krajach muzu\u0142ma\u0144skich, tak\u017ce w Arabii Saudyjskiej i Iranie.<\/p>\n
Przyk\u0142adowo w Iranie parlament dyskutuje nt. wprowadzenia specjalnych kwot na ira\u0144skich uniwersytetach, bowiem liczba studiuj\u0105cych tam kobiet przekroczy\u0142a 60 proc i istnieje problem z du\u017c\u0105 liczb\u0105 absolwentek na rynku pracy. W tym celu okre\u015blono, aby minimalny procent student\u00f3w – m\u0119\u017cczyzn w ka\u017cdej jednostce uniwersyteckiej, wynosi\u0142 30 procent. Dzieje si\u0119 tak w kraju, w kt\u00f3rym za brak okrycia g\u0142owy, grozi kobiecie ch\u0142osta.<\/p>\n
Wracaj\u0105c do kwestii przemian spo\u0142ecznych w krajach muzu\u0142ma\u0144skich, nale\u017cy uwzgl\u0119dni\u0107 r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 specyfiki poszczeg\u00f3lnych kraj\u00f3w, trend\u00f3w rozwijaj\u0105cej si\u0119 globalizacji, amerykanizacji, kt\u00f3ra w oczywisty spos\u00f3b posiada tak\u017ce wp\u0142yw na kobiety. W wielu przypadkach, kwestia przemian kulturowych w relacjach spo\u0142ecznych w krajach muzu\u0142ma\u0144skich (tak\u017ce kwestia roli kobiet w XXI wieku), to swoista „beczka prochu” dla tych spo\u0142ecze\u0144stw, elit politycznych i klanowych. Stopie\u0144 r\u00f3\u017cnic w obowi\u0105zywaniu pewnych wzorc\u00f3w kulturowych, szczeg\u00f3lnie w XXI wieku, jest ogromny, por\u00f3wnuj\u0105c pewne kraje muzu\u0142ma\u0144skie, tereny zurbanizowane-wiejskie oraz nowoczesne warstwy spo\u0142eczne i prymitywne elity klanowe. Podobnie du\u017ce r\u00f3\u017cnice wyst\u0119puj\u0105 mi\u0119dzy samymi kobietami muzu\u0142ma\u0144skimi. Z jednej strony kobiety \u201eniewolnice\u201d, zas\u0142oni\u0119te zas\u0142on\u0105, kt\u00f3re nie mog\u0105 wyj\u015b\u0107 z domu bez pozwolenia m\u0119\u017ca i rodziny; przypadek harem\u00f3w, zab\u00f3jstw honorowych kobiet, brak perspektyw edukacyjnych, czy zawodowych. Z drugiej strony kobiety nowoczesne, prowadz\u0105ce interesy, samodzielne etc. Ju\u017c w latach 1924-1927 turecka gazeta \u201ePapagan\u201d prezentowa\u0142a szereg rysunk\u00f3w satyrycznych, obrazuj\u0105cych tak\u017ce kwestie kulturowe, w tym problematyk\u0119 kobiet muzu\u0142ma\u0144skich na progu istnienia \u015bwieckiej Republiki Tureckiej. Na zdj\u0119ciach nie brakowa\u0142o te\u017c kobiet \u201ewamp\u00f3w\u201d, czy satyr nt.s\u0142abych m\u0119\u017cczyzn, kt\u00f3rych w naszej kulturze zwyk\u0142o si\u0119 okre\u015bla\u0107 mianem „pantoflarz” (na jednym z nich pijana kobieta wraca do domu z pracy)4. Ponadto w niekt\u00f3rych pakista\u0144skich rodzinach wiejskich to matki swataj\u0105 swoich syn\u00f3w5.<\/p>\n
W niekt\u00f3rych przypadkach dyskryminacja praw kobiet w krajach muzu\u0142ma\u0144skich jest pochodn\u0105 nietolerancji, czy te\u017c dyskryminacji praw mniejszo\u015bci religijnych (np. chrze\u015bcijan, czy \u017cyd\u00f3w). Przyk\u0142adowo kobieta-muzu\u0142manka nie mo\u017ce po\u015blubi\u0107 nie-muzu\u0142manina, bowiem z\u0142amanie tego zapisu, gdzie obowi\u0105zuje prawo szariatu, jest karane nawet \u015bmierci\u0105 dla obojga. W tym przypadku dyskryminacja kobiet muzu\u0142ma\u0144skich jest pochodn\u0105, czy te\u017c wypadkow\u0105 dyskryminacji m\u0119\u017cczyzn, wywodz\u0105cych si\u0119 z mniejszo\u015bci religijnych. W tradycji muzu\u0142ma\u0144skiej m\u0105\u017c musi zapewni\u0107 przysz\u0142ej \u017conie te same warunki butowe, jakie mia\u0142a ona w domu rodzinnym, bowiem mo\u017ce to by\u0107 przyczyn\u0105 rozwodu (cho\u0107 formalnie z pozwem o rozw\u00f3d mo\u017ce wyst\u0105pi\u0107 tylko m\u0119\u017cczyzna). Nie trudno sobie zatem wyobrazi\u0107, i\u017c przyk\u0142adowo chrze\u015bcijanin nie b\u0119dzie dobrym kandydatem na m\u0119\u017ca, nawet dla samej kobiety muzu\u0142ma\u0144skiej, bowiem wywodzi si\u0119 z on warstwy o ni\u017cszym statusie prawnym (cho\u0107 co do pozycji maj\u0105tkowej, to sytuacja nie jest tak jednoznaczna, np. chrze\u015bcijanie w Libanie i Syrii s\u0105 bardziej maj\u0119tni ni\u017c muzu\u0142manie – w kt\u00f3rych to jednak na szczeblu og\u00f3lnopa\u0144stwowym nie obowi\u0105zuje prawo szariatu). Tym niemniej przypadki dyskryminacji kobiet w krajach muzu\u0142ma\u0144skich pozostaj\u0105 bolesnym faktem.<\/p>\n
5 grudnia 2007 roku odby\u0142a si\u0119 premiera w Warszawie filmu polskiego nt. problemu \u0142amania praw kobiet (Kamienna cisza \u2013 Stone silence)6, w tym przypadku w Afganistanie. Film opowiada histori\u0119 kobiety zamordowanej za cudzo\u0142\u00f3stwo w maju 2005 roku. Przy czym wychwycenie tej historii przez filmowc\u00f3w, by\u0142o tylko mo\u017cliwe dzi\u0119ki podaniu wcze\u015bniej tej wiadomo\u015bci przez BBC. Kolejno w styczniu 2008 roku pojawi\u0142a si\u0119 kolejna wstrz\u0105saj\u0105ca wiadomo\u015b\u0107 z Afganistanu, kt\u00f3rej to ofiar\u0105 by\u0142 afga\u0144ski student, kt\u00f3ry zamie\u015bci\u0142 krytyczne teksty w internecie nt. prawa szariatu w kontek\u015bcie praw kobiet. Z tego powodu grozi mu kara \u015bmierci.<\/p>\n
W ca\u0142ym \u015bwiecie muzu\u0142ma\u0144skim, g\u0142\u00f3wnie w\u015br\u00f3d spo\u0142eczno\u015bci arabskiej, kurdyjskiej, afga\u0144skiej, zdarzaj\u0105 si\u0119 zab\u00f3jstwa honorowe kobiet, w niekt\u00f3rych z nich usankcjonowane przez prawo (jak np. w Arabii Saudysjkiej, Sudanie, Jordanii etc). Cho\u0107 dla niekt\u00f3rych temat ten poruszany jest w kontek\u015bcie tylko tego, aby uzasadni\u0107 \u201ewprowadzanie\u201d demokracji na Bliskim Wschodzie, i cz\u0119sto niekt\u00f3rzy z przek\u0105sem dodaj\u0105, \u017ce temat ten jest zbyt wyolbrzymiany, tak\u017ce w opinii analityk\u00f3w zachodnich, a nawet znawc\u00f3w Bliskiego Wschodu. W dyskusjach naukowych podkre\u015bla si\u0119 prawo muzu\u0142man\u00f3w do wyboru w\u0142asnego ubioru, poszanowania w\u0142asnej tradycji. Tym niemniej apele co do niekt\u00f3rych kraj\u00f3w arabskich w celu wprowadzania karnych sankcji za zab\u00f3jstwa honorowe pozostaj\u0105 bez echa. Przyk\u0142adem jest cho\u0107by arabska Jordania, problemem pozostaj\u0105 tak\u017ce zab\u00f3jstwa honorowe kobiet kurdyjskich w Iraku7, cho\u0107 w obydwu krajach post\u0119py demokracji s\u0105 zauwa\u017calne \u2013 tak\u017ce wobec mniejszo\u015bci.<\/p>\n
Ciekawego stadium na temat kwestii spo\u0142ecznych na Bliskim Wschodzie dostarcza publikacja A. M. Foster pt. \u201eSexuality in the Middle East\u201d8. Odniesiono si\u0119 w niej m.in. wobec nastepuj\u0105cych kwestii: edukacji seksualnej, zab\u00f3jstw honorowych i problematyki AIDS. Przy czym warto zauwa\u017cy\u0107, \u017ce odsetek wirusa Hiv na Bliskim Wschodzie jest niewielki, przyk\u0142adowo w Jordanii przy przed\u0142u\u017ceniu wizy dla obcokrajowca nale\u017cy przeprowadzi\u0107 dok\u0142adne badania krwi. Przyczynami rozszerzania si\u0119 wirusa Hiv na Bliskim Wschodzie s\u0105: wzrost mobilno\u015bci spo\u0142ecznej, tak\u017ce u\u017cywanie narkotyk\u00f3w, wyst\u0119powanie prostytucji. W niekt\u00f3rych krajach domy publiczne dzia\u0142aj\u0105 nielegalnie, bowiem oficjalnie jest ona zakazana. Kobiety pracuj\u0105ce w domach publicznych przybywaj\u0105 tak\u017ce z Europy Wschodniej, g\u0142\u00f3wnie Rosji, Ukrainy b\u0105d\u017a po\u0142udniowych kraj\u00f3w postsowieckich.<\/p>\n
Ziba Mir-Hosseini z Cambridge University wyszczeg\u00f3lni\u0142a trzy dyskursy dotycz\u0105ce kwestii ma\u0142\u017ce\u0144stwa i seksualno\u015bci na Bliskim Wschodzie: tradycyjny, neo-tradycyjny i modernistyczny. W przypadku tylko dw\u00f3ch ostatnich w jego tworzeniu udzia\u0142 bior\u0105 tak\u017ce kobiety. Nie do przecenienia wa\u017cn\u0105 rol\u0119 odgrywa tak\u017ce kwestia edukacji seksualnej. To jej brak cz\u0119sto jest przyczyn\u0105 utrzymywania si\u0119 r\u00f3\u017cnych negatywnych stereotyp\u00f3w, a tak\u017ce same m\u0142ode kobiety cz\u0119sto wi\u0105\u017c\u0105 te kwestie z milczeniem i poczuciem wsydu. Takie badanie przeprowadzi\u0142a w\u015br\u00f3d m\u0142odych Palestynek Nabila Espanioly z Altufula Center \u2013 psycholog kliniczny9.<\/p>\n
Najbardziej wymown\u0105 jednak cz\u0119\u015bci\u0105 publikacji jest kwestia zab\u00f3jstw honorowych, w zasadzie sprawa ta \u015bci\u015ble zwi\u0105zana z tematem wymienionej problematyki, czyli seksualno\u015bci\u0105 na Bliskim Wschodzie. Na tle opisanych ostatnio zab\u00f3jstw kobiet w irackim Kurdystanie, wymieniono g\u0142\u00f3wne przyczyny tego rodzaju czyn\u00f3w: cudzo\u0142\u00f3stwo, seks pozama\u0142\u017ce\u0144ski i zawarcie ma\u0142\u017ce\u0144stwa wbrew woli rodziny10. Mo\u017cna sobie wyobrazi\u0107, i\u017c zab\u00f3jstwo takie mo\u017ce by\u0107 dokonane, kiedy kobieta wbrew woli rodziny po\u015blubi innego m\u0119\u017cczyzn\u0119, czy b\u0119dzie spotyka\u0142a si\u0119 z nie-muzu\u0142maninem. W islamie m\u0119\u017cczyzna mo\u017ce po\u015blubi\u0107 nie-muzu\u0142mank\u0119, kt\u00f3ra formalnie mo\u017ce zachowa\u0107 swoj\u0105 wiar\u0119, pod warunkiem, \u017ce dzieci b\u0119d\u0105 muzu\u0142manami (tak\u017ce znane przypadki Polek kt\u00f3re wyjecha\u0142y do kraj\u00f3w muzu\u0142ma\u0144skich, czy \u017cona zmar\u0142ego Jasira Arafata, kt\u00f3ra jest chrze\u015bcijank\u0105 \u2013 obrz\u0105dku prawos\u0142awnego).<\/p>\n
Farah Daghestani w omawianej publikacji \u201eSexuality in the Middle East\u201d (Panel 7: Honour Killings) opisuje, \u017ce zmiany jakie nast\u0105pi\u0142y w Jordanii w kwestii kobiet (w pracy, edukacji, s\u0142u\u017cbie zdrowia, udziale w rz\u0105dzie) wci\u0105\u017c pozostaj\u0105 nieadekwatne do istniej\u0105cego prawodawstwa, na kt\u00f3ry wp\u0142yw maj\u0105 skostnia\u0142e struktury klanowe. Rocznie nadal oko\u0142o 20-25 kobiet pada ofiar\u0105 zab\u00f3jstw honorowych w Jordanii, licz\u0105cej oko\u0142o 6-8 mln. mieszka\u0144c\u00f3w (w\u0142\u0105cznie z uchod\u017acami irackimi, migrantami zarobkowymi z innych kraj\u00f3w oraz licznymi turystami). Potwierdzeniem tego prawa w jorda\u0144skiej konstytucji jest artyku\u0142 340, kt\u00f3rego istnienie przyw\u00f3dcy klanowi uzasadniaj\u0105 tym, \u017ce kobiety nie staj\u0105 si\u0119 \u201edzikie\u201d. Podobne problemy istniej\u0105 na terytoriach palesty\u0144skich, przy czym na tym terenie Arabowie podlegaj\u0105 najcz\u0119\u015bciej prawu izraelskiemu. Prawo izraelskie jest znacznie mniej restrykcyjne11.<\/p>\n
Musa Shteiwi opisuje tak\u017ce inne reperkusje obowi\u0105zywania prawa jorda\u0144skiego dla kobiet. Prawo jorda\u0144skie jest mniej restrykcyjne, ni\u017c w Arabii Saudyjskiej, bowiem prawo szariatu nie pozostaje \u017ar\u00f3d\u0142em ustawodawstwa jorda\u0144skiego. Wp\u0142ywa to na daleko posuni\u0119ty pluralizm religijny, wolno\u015b\u0107 kultu, cho\u0107 prawa kobiet, g\u0142\u00f3wnie muzu\u0142ma\u0144skich nadal s\u0105 \u0142amane, przynajmniej w rozumieniu prawa ONZ. Pierwsz\u0105 kwesti\u0105 pozostaje odr\u0119bno\u015b\u0107 s\u0105d\u00f3w dla ludno\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiej, gdzie egzekwowane jest prawo szariatu (ponadto w dokumentach to\u017csamo\u015bci \u2013 wyszczeg\u00f3lnione jest wyznanie obywatela). W przypadku kwestii dotycz\u0105cych samych muzu\u0142man\u00f3w- zabronione maj\u0105 oni zmian\u0119 religii islamskiej pod gro\u017ab\u0105 kary (nawet kara \u015bmierci). Ponadto m\u0119\u017cczyzna- obcokrajowiec (ale muzu\u0142manin), kt\u00f3ry po\u015blubi kobiet\u0119- Jordank\u0119 nie otrzyma jorda\u0144skiego obywatelstwa, co tak\u017ce dyskryminuje jorda\u0144skie kobiety, bowiem stwarza precedent, i\u017c ich prawa s\u0105 w istocie mniej wa\u017cne. W zwi\u0105zku ma\u0142\u017ce\u0144skim kobiety muzu\u0142ma\u0144skie nie posiadaj\u0105 trak\u017ce praw dziedziczenia12.<\/p>\n
Na zako\u0144czenie tego rozdzia\u0142u chcia\u0142bym si\u0119 odnie\u015b\u0107 do przemian religijnych i spo\u0142ecznych jakie nast\u0105pi\u0142y w Republice Tureckiej w 1923 roku dzi\u0119ki Kemalowi Attaturkowi. Krytykowany za autokratyzm, nawet despotyzm, za krwawe t\u0142umienie kurdyjskich bunt\u00f3w, wprowadzony przez niego przymus noszenia europejskich ubior\u00f3w (ob\u0142o\u017cony sankcjami karnymi), wprowadzenie \u0142aci\u0144skiego alfabetu, uznawany za \u201ebezbo\u017cnego bolszewika\u201d, doprowadzi\u0142 on jednak do prze\u0142omowych zmian w spo\u0142ecze\u0144stwie tureckim. W poni\u017cszym zestawieniu mo\u017cna wskaza\u0107 najwa\u017cniejsze z nich:<\/p>\n
– 29 pa\u017adziernika 1923 roku \u2013 utworzenie \u015bwieckiej Republiki Tureckiej<\/p>\n
– 3 marca 1924 roku zniesiono urz\u0105d kalifa (najwy\u017cszy tytu\u0142 religijny w islamie)<\/p>\n
– 11 wrze\u015bnia 1924 roku rozpocz\u0119to prac\u0119 nad przystosowaniem szwajcarskiego kodeksu cywilnego do potrzeb tureckich.Nowy kodeks zosta\u0142 uchwalony 17 lutego 1926 roku, a wszed\u0142 w \u017cycie 4 pa\u017adziernika 1926 roku.<\/p>\n
– 10 kwietnia 1928 roku wykre\u015blono artyku\u0142 2 konstytucji, \u017ce „religi\u0105 pa\u0144stwa tureckiego jest islam”, wprowadzaj\u0105c de facto pa\u0144stwo laickie<\/p>\n
Wprowadzenie nowych praw przynajmniej w literze prawa upodabnia\u0142o pa\u0144stwo tureckie do kraj\u00f3w Europy, zakazano poligamii, zezwolono nawet na ma\u0142\u017ce\u0144stwa mieszane, czy zmian\u0119 religii (podstawa prawna \u2013 wykre\u015blenie artyku\u0142u 2 konstytucji, \u017ce „religi\u0105 pa\u0144stwa tureckiego jest islam”). Oczywi\u015bcie wiele przemian nast\u0119powa\u0142o ewolucyjnie, tak\u017ce prawnych, cho\u0107by wspomnie\u0107 XIX wieczne reformy zwane jako \u201eTanzimat\u201d). W dniu dzisejszym kr\u0119gi religijne powoli odzyskuj\u0105 wp\u0142ywy, w postaci m.in. Partii Sprawiedliwo\u015bci i Rozwoju, cho\u0107 jak uznaj\u0105 jej liderzy, ich celem nie jest podwa\u017canie \u015bwieckiego charakteru pa\u0144stwa. Ostatnio na tureckich uniwersytetach zezwolono studentkom nosi\u0107 tak\u017ce chusty.<\/p>\n
Przemiany zapocz\u0105tkowane przez Kemala Attaturka by\u0142y ogromne, tak\u017ce w kwestii praw kobiet. Kilka dni po jego \u015bmierci 18 listopada 1938 roku Og\u00f3lnoindyjska Konferencja Kobiet wyda\u0142a nast\u0119puj\u0105cy komunikat: „Mustafa Kemal by\u0142 najwi\u0119kszym obro\u0144c\u0105 praw kobiet w \u015bwiecie do tej pory. Mustafa Kemal nie tylko by\u0142 wielkim emancypatorem kobiet, ale r\u00f3wnocze\u015bnie jedn\u0105 z najwi\u0119kszych postaci historii w og\u00f3le”13.<\/p>\n
PRAWA KOBIET MUZU\u0141MA\u0143SKICH W EUROPIE<\/p>\n
W kontek\u015bcie praw kobiet muzu\u0142ma\u0144skich w Europie, szczeg\u00f3lnie w cz\u0119\u015bci zachodniej, gdzie liczba spo\u0142eczno\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiej jest znaczna, wymiar tych praw posiada do\u015b\u0107 szczeg\u00f3lne znaczenie. W \u015bwietle przedstawionych powy\u017cej odniesie\u0144 co do prawa ONZ i mi\u0119dzynarodowego prawa islamu, nale\u017cy zastanowi\u0107 si\u0119 nad kwesti\u0105 ustawodawstwa europejskiego i mo\u017cliwego transferu niekt\u00f3rych element\u00f3w prawa szariatu w obr\u0119b wsp\u00f3lnoty europejskiej. Niedawno toczy\u0142a si\u0119 na ten temat dyskusja w Wielkiej Brytanii, gdzie po wypowiedzi lidera Ko\u015bcio\u0142a Anglika\u0144skiego Rowana Williamsa, zastanawiano si\u0119 nad przysz\u0142\u0105 form\u0105 integracji spo\u0142eczno\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiej na zachodzie Europy, w tym m.in. nad wprowadzeniem niekt\u00f3rych norm prawa szariatu w zakresie prawa cywilnego dla muzu\u0142man\u00f3w, podobnie jak wcze\u015bniej dla wsp\u00f3lnoty \u017cydowskiej14. Niew\u0105tpliwie posiada\u0142oby to tak\u017ce niebagatelne znaczenie dla kobiet muzu\u0142ma\u0144skich.<\/p>\n
\nW wypadku wdro\u017cenia, nawet niekt\u00f3rych zapis\u00f3w prawa szariatu w Wielkiej Brytanii, sta\u0142yby one w kolizji z przyj\u0119t\u0105 Kart\u0105 Praw Podstawowych. Regulowanie kwestii prawa cywilnego, czy rodzinnego w oparciu o Kart\u0119 Praw Podstawowych, wydaje si\u0119 nie do pogodzenia z normami istniej\u0105cymi w obr\u0119bie prawa szariatu. Tym niemniej faktem jest, i\u017c obecna sytuacja prawna w Unii Europejskiej, nie gwarantuje pewnych praw i przywilej\u00f3w dla spo\u0142eczno\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiej, u\u017cywa si\u0119 nawet terminu islamofobii15.<\/p>\n
\nAnalizuj\u0105c Kart\u0119 Praw Podstawowych, podpisan\u0105 7 grudnia 2000 roku w Nicei, mo\u017cna zauwa\u017cy\u0107, \u017ce g\u0142\u00f3wne jej postulaty, pozostaj\u0105 zbie\u017cne z Powszechn\u0105 Deklaracj\u0105 Praw Cz\u0142owieka z 1948 roku, cho\u0107 w spos\u00f3b bardziej wyrazisty zaakcentowano prawo do \u017cycia w artykule II – 62 (Nikt nie mo\u017ce by\u0107 skazany na kar\u0119 \u015bmierci ani poddany jej wykonaniu). Do\u015b\u0107 jednak zastanawiaj\u0105ce jest brzmienie artyku\u0142u II – 69 (Prawo do zawarcia ma\u0142\u017ce\u0144stwa i prawo do za\u0142o\u017cenia rodziny s\u0105 gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi reguluj\u0105cymi korzystanie z tych praw). Bowiem w jaki spos\u00f3b ustanowione fundamenty Karty Praw Podstawowych, b\u0119dzie mo\u017cna pogodzi\u0107 z elementami prawa krajowego, cho\u0107by w przypadku artyku\u0142u II – 69.<\/p>\n
W kontek\u015bcie Kosowa, ale tak\u017ce muzu\u0142man\u00f3w zamieszka\u0142ych na zachodzie Europy, warto odnie\u015b\u0107 si\u0119 do nast\u0119puj\u0105cych kwestii dotycz\u0105cych w szczeg\u00f3lno\u015bci praw kobiet: problem zab\u00f3jstw honorowych, poligamii, dziedziczenia, kwestii ma\u0142\u017ce\u0144stwa i rozwodu oraz po\u015brednio do kwestii przyj\u0119cia tzw. obywatelstwa islamskiego.<\/p>\n
\nW przypadku zab\u00f3jstw honorowych nie do ko\u0144ca wiadomo, czy nale\u017cy wi\u0105za\u0107 to z kwesti\u0105 islamu, czy te\u017c jest to element tradycji danej spo\u0142eczno\u015bci. Faktem pozostaje to, i\u017c w wielu regionach \u015bwiata muzu\u0142ma\u0144skiego, kobiety zabijane s\u0105 w majestacie prawa (Arabia Saudyjska, Sudan, Afganistan, Irak, Jordania etc), b\u0105d\u017a w\u0142adze celowo „przymykaj\u0105 oko” na podobne incydenty (np. w Turcji, czy Pakistanie). Zab\u00f3jstwa honorowe kobiet posiadaj\u0105 do\u015b\u0107 szczeg\u00f3lne cechy jak wspomniano w poprzednim rozdziale, bowiem najcz\u0119\u015bciej dokonuj\u0105 tego cz\u0142onkowie jej rodziny. W tradycji zachodniej przyczyny zab\u00f3jstwa pozostaj\u0105 najcz\u0119\u015bciej b\u0142ahe, b\u0105d\u017a co najwy\u017cej nie zas\u0142uguj\u0105ce a\u017c na kar\u0119 \u015bmierci (kt\u00f3ra jest zreszt\u0105 zakazana w my\u015bl Karty Praw Podstawowych). Szczeg\u00f3lnie brutalne morderstwo na tym tle mia\u0142o miejsce we W\u0142oszech w rodzinie pakista\u0144skich imigrant\u00f3w. Po tym jak kobieta wbrew woli rodziny zamieszka\u0142a z W\u0142ochem, zosta\u0142a zamordowana przez ojca, wuja i innego kuzyna16.<\/p>\n
Podobnie sytuacja wygl\u0105da w przypadku poligamii. Czy je\u015bli Brytyjczycy zaakceptuj\u0105 prawo szariatu dla spo\u0142eczno\u015bci muzu\u0142ma\u0144skiej w kwestii prawa cywilnego, to czy b\u0119dzie to oznacza\u0107, \u017ce poligamia w obr\u0119bie tych spo\u0142eczno\u015bci b\u0119dzie dozwolona?. Czy w ten spos\u00f3b normy Karty Praw Podstawowych b\u0119d\u0105 zachowane? Nie mniej dramatyczna sytuacja dotyczy kwestii adopcji dla par homoseksualnych (w Iranie, czy Arabii Saudyjskiej homoseksualizm karany jest \u015bmierci\u0105).
\nJeszcze bardziej skomplikowana wydaje si\u0119 by\u0107 kwestia islamskiego obywatelstwa. Dotyczy\u0142oby to m.in. kwestii otrzymania dokument\u00f3w to\u017csamo\u015bci z zaznaczonym wyznaniem, w tym przypadku muzu\u0142ma\u0144skim. W efekcie prowadzi\u0142oby to do wytworzenia nowego precedensu, prowadz\u0105cego do formy ograniczania wolno\u015bci muzu\u0142man\u00f3w, szczeg\u00f3lnie spo\u015br\u00f3d tych, kt\u00f3rzy emigrowali z kraj\u00f3w religijnym (np. z Arabii Saudyjskiej, czy Iranu) i szybko si\u0119 zasymilowali ze spo\u0142ecze\u0144stwem zachodnim. Dla radyka\u0142\u00f3w muzu\u0142ma\u0144skich kwestia wprowadzenia prawa szariatu b\u0119dzie mobilizuj\u0105ca, ale przez wielu umiarkowanych i zasymilowanych muzu\u0142man\u00f3w, mo\u017ce by\u0107 odczytana w charakterze zdrady ze strony Zachodu. Reasumuj\u0105c mo\u017cna stwierdzi\u0107, i\u017c prawo szariatu pozostaje w kolizji z nast\u0119puj\u0105cymi normami zaakcentowanymi w Karcie Praw Podstawowych (wybrane fragmenty odnosz\u0105ce si\u0119 do kwestii kobiet).
\nArtyku\u0142 II – 62 Prawo do \u017cycia<\/p>\n
1. Ka\u017cdy ma prawo do \u017cycia
\n2. Nikt nie mo\u017ce by\u0107 skazany na kar\u0119 \u015bmierci ani poddany jej wykonaniu<\/p>\n
Artyku\u0142 II – 70 Wolno\u015b\u0107 my\u015bli, sumienia i religii<\/p>\n
1. Ka\u017cdy ma prawo do wolno\u015bci my\u015bli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje wolno\u015b\u0107 zmiany religii lub przekona\u0144 oraz wolno\u015b\u0107 uzewn\u0119trzniania, indywidualnie lubn wsp\u00f3lnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekona\u0144 poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrz\u0119dach.<\/p>\n
Tytu\u0142 III R\u00d3WNO\u015a\u0106<\/p>\n
Artyku\u0142 II – 80 R\u00f3wno\u015b\u0107 wobec prawa<\/p>\n
Wszyscy s\u0105 r\u00f3wni wobec prawa<\/p>\n
Artyku\u0142 II – 81 Niedyskryminacja<\/p>\n
1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczeg\u00f3lno\u015bci ze wzgl\u0119du na p\u0142e\u0107, ras\u0119, kolor sk\u00f3ry, pochodzenie etniczne lub spo\u0142eczne, cechy genetyczne, j\u0119zyk, religi\u0119 lub przekonania, opinie polityczne lub wszelkie inne opinie, przynale\u017cno\u015b\u0107 do mniejszo\u015bci narodowej, maj\u0105tek, urodzenie, niepe\u0142nosprawno\u015b\u0107, wiek lub orientacj\u0119 seksualn\u0105.
\nArtyku\u0142 II – 83 R\u00f3wno\u015b\u0107 kobiet i m\u0119\u017aczyzn<\/p>\n
Nale\u017cy zapewni\u0107 r\u00f3wno\u015b\u0107 kobiet i m\u0119\u017cczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia. Zasada r\u00f3wno\u015bci nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu \u015brodk\u00f3w zapewniaj\u0105cych specyficzne korzy\u015bci dla os\u00f3b p\u0142ci niedostatecznie reprezentowanej.<\/p>\n
Artyku\u0142 II – 69 Prawo do zawarcia ma\u0142\u017ce\u0144stwa i prawo do za\u0142o\u017cenia rodziny
\nPrawo do zawarcia ma\u0142\u017ce\u0144stwa i prawo do za\u0142o\u017cenia rodziny s\u0105 gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi reguluj\u0105cymi korzystanie z tych praw.<\/p>\n
W kwestii wyszczeg\u00f3lnienia artyku\u0142u II – 62 Karty Praw Podstawowych nale\u017cy uzna\u0107, i\u017c dotyczy m.in. zab\u00f3jstw honorowych, co stanowi ewidentny przypadek \u0142amania praw kobiet muzu\u0142ma\u0144skich. Artyku\u0142 II – 70 dotyczy zar\u00f3wno kobiet, jak i m\u0119\u017cczyzn, cho\u0107 w kwestii p\u0142ci \u017ce\u0144skiej warunkuje on dodatkowe utrudnienia, cho\u0107by w po\u0142\u0105czeniu z artyku\u0142em II – 69. W przypadku artyku\u0142\u00f3w II – 81, 83 mo\u017cna je traktowa\u0107 \u0142\u0105cznie, bowiem nier\u00f3wno\u015b\u0107 traktowania kobiet i m\u0119\u017cczyzn (w przypadku ma\u0142\u017ce\u0144stw, rozwod\u00f3w, spadk\u00f3w etc), nale\u017cy uzna\u0107 jako dyskryminacj\u0119 ze wzgl\u0119du na p\u0142e\u0107.<\/p>\n
UWAGI KO\u0143COWE:<\/p>\n
W niniejszym referacie zaprezentowano por\u00f3wnanie ustawodawstwa ONZ i niekt\u00f3rych praw europejskich, przede wszystkim natomiast prawa szariatu, b\u0119d\u0105cego g\u0142\u00f3wnym wyznacznikiem mi\u0119dzynarodowego prawa islamu \u2013 w kwestii praw kobiet. Niniejsz\u0105 tematyk\u0119 rozwini\u0119to g\u0142\u00f3wnie w perspektywie wskazania negatywnych praw, tradycji i praktyk, wyst\u0119puj\u0105cych w obr\u0119bie kultury islamu. W obr\u0119bie tej kultury wyst\u0119puje tak\u017ce wiele pozytywnych przyk\u0142ad\u00f3w traktowania kobiet, kt\u00f3re to prawa r\u00f3wnie\u017c mog\u0142yby by\u0107 wykorzystane w kulturze Zachodu. Tym niemniej koncentruj\u0105c si\u0119 na samej tylko tematyce praw cz\u0142owieka, w tym przypadku w obr\u0119bie \u015bwiata islamu, zrezygnowano z innych opis\u00f3w, kt\u00f3re jednak miejmy nadziej\u0119, b\u0119dzie mo\u017cna tak\u017ce poruszy\u0107 w przysz\u0142o\u015bci.<\/p>\n
Na zako\u0144czenie niniejszego referatu nale\u017cy stwierdzi\u0107, i\u017c wyst\u0119puj\u0105ce patologie spo\u0142eczne, przedstawione w referacie, nie s\u0105 charakterystyczne tylko dla wybranych cywilizacji, ale wskazane przypadki dyskryminacji kobiet w XXI wieku, faktycznie wyst\u0119puj\u0105 do tej pory w cywlizacji islamu. W \u017caden spos\u00f3b zjawiska te nie powinny by\u0107 sankcjonowane przez prawo pa\u0144stwowe, czy religijne. Nie nale\u017cy si\u0119 tak\u017ce \u0142udzi\u0107, i\u017c wyst\u0105pienie podobnych zjawisk mo\u017ce by\u0107 tylko ograniczone do kr\u0119gu cywilizacji islamskiej. Zapewne wiele podobnych przyk\u0142ad\u00f3w odnajdziemy tak\u017ce w innych cywilizacjach, cho\u0107 ten temat nie jest celem niniejszego referatu. Tym niemniej mo\u017cliwo\u015b\u0107 wyst\u0105pienia tych zjawisk spo\u0142ecznych tak\u017ce w perspektywie og\u00f3lu, w niczym nie usprawiedliwia odpowiedzialno\u015bci, jakie ponosz\u0105 za nie kr\u0119gi religijne, rz\u0105dowe, opiniotw\u00f3rcze i zwyk\u0142ych grup spo\u0142ecznych, klan\u00f3w, rodzin, gdzie takie przypadki wyst\u0119puj\u0105.<\/p>\n
W kwestii prze\u0142amania oddzia\u0142ywania niekt\u00f3rych negatywnych praktyk w kulturze islamu, du\u017c\u0105 rol\u0119 odgrywa post\u0119p technologiczny, tak\u017ce upowszechnienie edukacji w\u015br\u00f3d kobiet. W najwy\u017cszym stopniu przeciwdzia\u0142aj\u0105 temu jednak\u017ce przemiany mentalne, \u015bwiatopogl\u0105dowe, kt\u00f3re powinny znale\u017a\u0107 swoje odbicie w religii i rozporz\u0105dzeniach pa\u0144stwowych.<\/p>\n
BIBLIOGRAFIA:<\/p>\n
– Human Rights: Collection of International Documents, Helsinki Foundation for Human Rights, Warsaw 2001.
\nUniversal Declaration of Human Rights, 217 A (III), 10.12.1948.
\nConvention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against
\nWOmen, 34\/180, 03.09.1981.
\nOptional Protocol to the Convention on the Elimination of Discrimination Against WOmen, A\/54\/4, 22.12.2000.
\n– Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, biuletyn reklamowy Frakcji EPL-ED w Parlamencie Europejskim, Edition 2007.
\n– M. Shteiwi, State and Religion in Jordan, Palestine, Israel. Building a Base for Common Scholarship and Understanding in the New Era of the Middle East, PASSIA- Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs, Jerusalem 1997, ss. 90- 99.<\/p>\n
– re\u017cyser K. Kopczy\u0144ski, Kamienna cisza, www.eurekamedia.info, lub www.emiddle-east.com<\/p>\n
– R. Mehdi, Legal Rights of Muslim Women – A Pluralistic Approach [w:] Law and the Islamic World. Past and Present, Copenhagen 1995.
\n– A. Jezierska, Mi\u0119dzynarodowe prawo islamu, [w:] red. M. Dziekan, I. Ko\u0144czak, Arabowie – Islam – \u015awiat, \u0141\u00f3d\u017a 2007, ss. 489-498.- A. W\u0105s, Dialog chrze\u015bcijan z Bra\u0107mi Muzu\u0142manami w Jordanii [w:] red. H. Zimo\u0144, Dialog mi\u0119dzykulturowy (prace Wydzia\u0142u Teologicznego; Studia Religiologiczne 6), Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2004, s. 311- 348.
\n-Kr\u00f3lowa Noor, Autobiografia: opowie\u015b\u0107 o nieoczekiwanym \u017cyciu, Warszawa 2003
\n– J. \u0141\u0105tka, Kemal Ataturk. Ojciec Turk\u00f3w”, Krak\u00f3w 1994.
\n– M. Doma\u0144ska, Kwestia honoru, Detektyw , maj 2008.
\n– M. Godzi\u0144ska, Turcja muzu\u0142ma\u0144ska a laicka [w:] Bliski Wsch\u00f3d. Spo\u0142ecze\u0144stwa – Polityka – Tradycje. Rocznik nr 2 (2005), ss. 66-80.
\n– A. M. Foster, Sexuality in the Middle East, Conference Report 23-25 June 2000, The Middle East Centre St. Antonys College, Oxford.
\n– A. Tergel, Human Rights in Cultural and Religious Traditions, Uppsala 1998.
\n– K. G\u00f3rak-Sosnowska, Sytuacja kobiet na rynku pracy w \u015bwiecie arabskim, [w:], op. cit., ss. 217-234.
\n– U. Vermeulen, J.M.F. van Reeth, Law, Christianity and Modernism in Islamic Society, Katholieke Universiteit Leuven, 1996.
\n– Dokument nt. Afganistanu pt. Kamienna Cisza, Kobiety w islamie, Waleczne kobiety, Nowe oblicze kobiety arabskiej, Studenckie chusty w Turcji [w:] Portal i Kwartalnik Emiddle East (w dziale kobiety), www.emiddle-east.com<\/p>\n
WA\u017bNE ADRESY INTERNETOWE: – Al. Islam (Kwestie prawne w islamie, interpretacje hadis\u00f3w, tak\u017ce sprawy kobiet etc<\/a>)<\/p>\n – M. Lattimer, Wolno\u015b\u0107 utracona. S\u0142u\u017cebnice szatana (iracki Kurdystan<\/a>),<\/p>\n – M. Kazimierczyk, Zab\u00f3jstwo honorowe – piek\u0142o muzu\u0142manek, tak\u017ce na Zachodzie<\/a> Opracowanie: Marcin Pietrzyk<\/p>\n Zobacz tak\u017ce<\/p>\n
\n– Revolutionary Association of the Women of Afghanistan (RAWA<\/a>), www.rawa.org
\n– Rana Husseini<\/a> , Jordan journalist in „The Jordan Times”, expert about „honour killings”
\n– Arab Women Media Center <\/a>(Jordania) , www.ayamm.org<\/p>\n
\n– S. Wysocka, 30 lat za zab\u00f3jstwo c\u00f3rki w obronie honoru rodziny <\/a><\/p>\n