Tematem obecnego artyku\u0142u jest kr\u00f3tka analiza tre\u015bci trzech ksi\u0105\u017cek po\u015bwi\u0119conych przenikaniu si\u0119 kultur, migracji, konflikt\u00f3w. W poni\u017cszych ksi\u0105\u017ckach nie znajdziemy wiele odniesie\u0144 do Polski, tym niemniej ich lektura mo\u017ce by\u0107 interesuj\u0105ca tak\u017ce dla Polak\u00f3w, cho\u0107by w kontek\u015bcie sytuacji na granicy polsko-bia\u0142oruskiej w roku 2021.<\/p>\n
„Koliste jeziora Bia\u0142orusi<\/em><\/strong>„, Mateusza Marczewskiego opisuje dzisiejsz\u0105 Bia\u0142oru\u015b, poszukiwanie w\u0142asnej to\u017csamo\u015bci w perspektywie jej historii, wierze\u0144, tragicznej historii, czy ukrytych tajemnic. Podobnie ksi\u0105\u017cka Paw\u0142a Smole\u0144skiego pt. „Zielone Migda\u0142y, czyli po co \u015bwiatu Kurdowie<\/em><\/strong>” to opowie\u015b\u0107 o \u017cyciu codziennym Kurd\u00f3w, tragicznych do\u015bwiadczeniach, szczeg\u00f3lnie z ko\u0144ca XX wieku, opowiedziana przez jej mieszkanc\u00f3w, kt\u00f3rzy w ostatnich latach zacz\u0119li dostrzega\u0107 nadziej\u0119 na budow\u0119 lepszej przysz\u0142o\u015bci. Z kolei „Granica Na kraw\u0119dzi Europy”,<\/em><\/strong> Kapki Kassabovej, to spojrzenie na trudne pogranicze bu\u0142garsko-tureckie i bu\u0142garsko-greckie w uj\u0119ciu historycznym, tragicznych zdarze\u0144 z okresu zimnej wojny i ostatniego kryzysu migracyjnego z lat 2015-2016, podobnie przeplatanego opowie\u015bciami \u015bwiadk\u00f3w tych zdarze\u0144.<\/p>\n Zanim b\u0119dziemy dostrzega\u0107 mniej pozytywne aspekty opowiedzianych tutaj wydarze\u0144, to mo\u017cna rozpocz\u0105\u0107 od aspektu donios\u0142ego na kt\u00f3ry sk\u0142ada si\u0119 historia i tradycje tych region\u00f3w, opisane cz\u0119sto w innym \u015bwietle. Kurdowie maj\u0105 by\u0107 potomkami staro\u017cytnych Med\u00f3w, a nawet zdarzy\u0142o im si\u0119 z\u0142upi\u0107 asyryjsk\u0105 Niniw\u0119. Wed\u0142ug legend Kurdowie to uciekinierzy z loch\u00f3w Azhadahaka, a potem mieli schroni\u0107 si\u0119 w g\u00f3rach Zagros i G\u00f3rach Kurdysta\u0144skich.<\/p>\n Z kolei status Wielkiego Ksi\u0119stwa Litewskiego mia\u0142 zosta\u0107 spisany po starobia\u0142orusku, a po 1168 roku, kiedy kr\u00f3l du\u0144ski Waldemar najecha\u0142 s\u0142owia\u0144skie Delfy na Rugii wiele ze staros\u0142owia\u0144skich \u015bwi\u0105tyn przeniesiono w okolice Po\u0142ocka, a potem do Nowogr\u00f3dka nad jezioro \u015awite\u017a. St\u0105d mo\u017ce tyle opowie\u015bci o tajemnych podziemiachw Po\u0142ocku, poga\u0144skich szeptuchach, czy obrz\u0119dach Dziad\u00f3w, pozosta\u0142o\u015bciach po jezuitach, a nawet wioskach, czy ko\u015bcio\u0142ach, kt\u00f3re zapad\u0142y si\u0119 w koliste jeziora.<\/p>\n Pogranicze turecko-bu\u0142garskie to tajemnicze pasmo g\u00f3rskie Strand\u017cy, ni\u017csze od Bieszczad, ale posiadaj\u0105ce wiele staro\u017cytnych tuneli, artefakt\u00f3w, antycznych kopalni srebra, miedzi, rudy \u017celaza, marmuru jeszcze z czas\u00f3w rzymskich, greckich, a mo\u017ce dawniejszych. W g\u00f3rach Strand\u017ca mie\u015bci si\u0119 tak\u017ce zesp\u00f3\u0142 klasztorny wielkiego pustelnika Grzegorza z Synaju, kt\u00f3ry zapocz\u0105tkowa\u0142 ruch zwany hezychastycznym z prze\u0142omu XIII i XIV wieku. W ksi\u0105\u017cce opisano tak\u017ce s\u0142abo zaludnione prze\u0142\u0119cze Rodop\u00f3w na kra\u0144cach Europy, czy przybli\u017cono sylwetk\u0119 bu\u0142garskiej prorokini Wangi Guszterowej.<\/p>\n Analiza historii r\u00f3\u017cnych narod\u00f3w, spo\u0142eczno\u015bci, ich \u015bwiadk\u00f3w uczy nas jak zaskakuj\u0105ce potrafi\u0105 by\u0107 niekiedy ludzkie losy, ich przenikanie, zar\u00f3wno losy tragiczne, jak te chwalebne. Historie pe\u0142ne cierpienia, bohaterstwa, zdrady, okrucie\u0144stwa i pod\u0142o\u015bci, niekiedy w obr\u0119bie tych samych narod\u00f3w. Jedna z rozm\u00f3wczy\u0144 Kurdyjka Mu\u017cda Fatah Tofiq, partyzantka z oddzia\u0142\u00f3w kurdyjskich o orientacji komunistycznej\u00a0 wierzy g\u0142eboko w komunizm, bowiem dla niej \u015bwiat sowiecki to nadzieja na godne \u017cycie i r\u00f3wno\u015b\u0107 p\u0142ci. Kiedy jednak dociera do Mi\u0144ska jeszcze w czasach ZSRR okre\u015bla to miasto mianem „pod\u0142ego karceru”, a nast\u0119pnie p\u0142acze w Moskwie przy mauzoleum Lenina i zapytuje:<\/p>\n „Chcia\u0142abym, \u017ceby\u015b urodzi\u0142 si\u0119 na nowo i zobaczy\u0142 to, co zrobi\u0142e\u015b. Wtedy musia\u0142by\u015b znowu umrze\u0107”. Jak wyja\u015bnia dalej nigdy jednak nie porzuci\u0142a swoich lewicowych pogl\u0105d\u00f3w, a ten raj mia\u0142a odnale\u017a\u0107 dopiero w socjaldemokratycznej Szwecji. Co ciekawe wtedy zaskoczeniem dla wielu Kurd\u00f3w, sympatyzuj\u0105ych z Sowietami mog\u0142o by\u0107 to, \u017ce Saddam Husajn bombardowa\u0142 oddzia\u0142y peszmerg\u00f3w, czy kurdyjskie wioski w g\u00f3rach samolotami, zakupionymi od Sowiet\u00f3w. W tym samym czasie przyje\u017cd\u017cali te\u017c specjali\u015bci wywiadu z NRD, ucz\u0105c arabski Muchabarat tortur. Jednym z takich obiekt\u00f3w by\u0142o nies\u0142awne wi\u0119zienie bezpieki w Sulejmanii, zwane Czerwonym.<\/p>\n W tym samym czasie kiedy specjali\u015bci Stasi je\u017adzili do Iraku na pograniczu turecko-bu\u0142garskim w g\u00f3rach Strand\u017cy rozgrywa\u0142 si\u0119 inny dramat. Obywatele Europy \u015arodkowo-Wschodniej, a wielu pochodzi\u0142o z NRD przyje\u017cd\u017cali „na wakacje” do Strand\u017cy, aby spr\u00f3bowa\u0107 ucieczki na Zach\u00f3d przez Turcj\u0119. Dla zdecydowanej wi\u0119kszo\u015bci z nich ko\u0144czy\u0142o si\u0119 to niepowodzeniem, kiedy pogranicznicy z wyszkolonymi psami dopadali ich przy drucie kolczastym, a potem czeka\u0142o ich ju\u017c tylko wi\u0119zienie, b\u0105d\u017a \u015bmier\u0107. W tej obszernej ksi\u0105\u017cce znale\u017a\u0107 mo\u017cna tak\u017ce liczne relacje mieszka\u0144c\u00f3w pogranicznych\u00a0 wsi, miasteczek, kt\u00f3rzy postawieni byli cz\u0119sto w k\u0142opotliwej sytuacji, pom\u00f3c uciekinierom, czy narazi\u0107 si\u0119 bezlitosnej w\u00f3wczas w\u0142adzy. Tym niemniej taka pomoc rzadko by\u0142a mo\u017cliwa, a dzieci ju\u017c od m\u0142odo\u015bci uczy\u0142y si\u0119 sprz\u0105ta\u0107 w obr\u0119bie drut\u00f3w kolczastych, aby ich osobowo\u015b\u0107 odpowiednio ukszta\u0142towa\u0107 w wieku doros\u0142ym.<\/p>\n Po upadku komunizmu ten strumie\u0144 migracji si\u0119 zmieni\u0142, bowiem Turcy, czy mieszka\u0144cy Bliskiego Wschodu pr\u00f3bowali dosta\u0107 si\u0119 w obr\u0119b Europy. Dla wielu Turk\u00f3w zaskoczeniem mog\u0142o by\u0107 tak\u017ce to, \u017ce po opuszczeniu Stambu\u0142u napotykali znacznie gorsze warunki bytowe we wschodniej Bu\u0142garii, tym niemniej granica ta by\u0142a solidnie strze\u017cona. A jak wiadomo docelowo kierowali si\u0119 do bogatej Europy Zachodniej, a nie do biednej i jeszcze zacofanej Europy \u015arodkowo-Wschodniej. W tle poznajemy m.in. histori\u0119 dwojga zakochanych Maroka\u0144czyka Kemala i Francuzki Julie. Pr\u00f3buj\u0105c dosta\u0107 si\u0119 do Pary\u017ca Kemal zosta\u0142 zatrzymany w Bu\u0142garii jako nielegalny imigrant. W przypadku autodeportacji jest to do\u015b\u0107 trudna procedura, przyk\u0142adowo w Algierii przyjmuje si\u0119 repatriant\u00f3w tylko dwa razy w roku. Kiedy jednak ludzie uciekaj\u0105 przed masowymi czystkami, uwi\u0119zieniem, czy bezrobociem z Syrii, czy Iraku, to wiadomo, \u017ce nawet mo\u017cliwo\u015b\u0107 legalnego powrotu niewiele pomo\u017ce, co zaszkodzi. Jak wspomina\u0142 Kemal jego narzeczona\u00a0 w czasie tej przeprawy szybko zerwa\u0142a z nim kontakt.<\/p>\n W przypadku Bia\u0142orusi trudno powiedzie\u0107, czy buduje swoj\u0105 to\u017csamo\u015b\u0107. Co prawda po upadku komunizmu powr\u00f3cono do starego god\u0142a Bia\u0142orusi, Pogoni, jeszcze z czas\u00f3w Wielkiego Ksi\u0119stwa Litewskiego, ale po doj\u015bciu do w\u0142adzy Aleksandra \u0141ukaszenki na powr\u00f3t nawi\u0105zano do god\u0142a sowieckiego, co obrazuje w spos\u00f3b symboliczny bezsilno\u015b\u0107 tych przemian. Zreszt\u0105 ju\u017c w latach sze\u015b\u0107dziesi\u0105tych XX wieku zanikn\u0105\u0142 j\u0119zyk bia\u0142oruski, a dodatkowo upowszechniono wtedy Radio Moskwa. Obecnie obowi\u0105zuje tzw. triasianka, specyficzna mieszanka j\u0119zyka bia\u0142oruskiego i rosyjskiego.<\/p>\n Z racji daty wydania ksi\u0105\u017cki w „Kolistych jeziorach Bia\u0142orusi<\/em>” nie odniesiono si\u0119 do ostatnich gwa\u0142townych protest\u00f3w na Bia\u0142orusi, czy zamykania opozycjonist\u00f3w w wi\u0119zieniach, to jednak opisano seri\u0119 wysiedle\u0144, powrot\u00f3w szerokich warstw spo\u0142ecznych, szczeg\u00f3lnie w XX wieku. Wspomniano tak\u017ce o tym jak bezpardonowo Sowieci walczyli na tych terenach z chwil\u0105 przejmowania w\u0142adzy w czasie II wojny \u015bwiatowej. Opisano przypadek matki, kt\u00f3ra na posterunku wojskowym musia\u0142a zidentyfikowa\u0107 zw\u0142oki swojego syna – partyzanta, przeciwnego w\u0142adzy sowieckiej.<\/p>\n Zaprzeczy\u0142a, i\u017c to jest jej syn, bowiem w przeciwnym razie by\u0142aby zabita. Jak wspomniano w ksi\u0105\u017cce „Trzeba by\u0142o zgasi\u0107 \u017cal i by\u0107 dalej cz\u0142owiekiem, cho\u0107by tylko po to, \u017ceby m\u00f3c kiedy\u015b komu\u015b to opowiedzie\u0107”. I kiedy dalej oni kazali jej zata\u0144czy\u0107 nad zw\u0142okami syna, w\u0142\u0105czyli gramofon, to ona zata\u0144czy\u0142a. W tym kontek\u015bcie mo\u017cna zapyta\u0107, czy takie sytuacje dalej maj\u0105 miejsce w obecnej Bia\u0142orusi. Czy Polacy maj\u0105 „ta\u0144czy\u0107” na koncertach nad zw\u0142okami migrant\u00f3w szanta\u017cowani przez bia\u0142oruskie KGB? By\u0107 mo\u017ce te\u017c zw\u0142oki migrant\u00f3w, odnajdywane w lesie, to pochodna tego co dzieje si\u0119 w bia\u0142oruskich wi\u0119zieniach?<\/p>\n Por\u00f3wnuj\u0105c losy Kurd\u00f3w, czy Bia\u0142orusin\u00f3w mo\u017cemy odnajdywa\u0107 tylko niekt\u00f3re cechy wsp\u00f3lne. W 1988 roku wojska irackie przeprowadzi\u0142y atak chemiczny na Halabj\u0119 w Kurdystanie, na p\u00f3\u0142nocy Iraku, w kt\u00f3rym zgin\u0119\u0142o kilka tysi\u0119cy os\u00f3b. Co prawda sytuacja w obecnym p\u00f3\u0142nocnym Iraku zmieni\u0142a si\u0119\u00a0 znacznie po interwencji ameryka\u0144skiej w 2003 roku, zacz\u0119\u0142y si\u0119 rozwija\u0107 takie miasta jak Irbil, czy Sulajmanija, a wielu Kurd\u00f3w zdecydowa\u0142o si\u0119 powr\u00f3ci\u0107 do ojczyzny. W du\u017co gorszej sytuacji znajduj\u0105 si\u0119 jednak Kurdowie w Turcji, Syrii, a niewiele lepszej w Iranie. Jak przypomniano w ksi\u0105\u017cce po Tamilach na Sri Lance, Kurdowie to nadal najwi\u0119kszy nar\u00f3d bez swojego pa\u0144stwa.<\/p>\n Pomimo tego, i\u017c Kurdowie z nadziej\u0105 spogl\u0105daj\u0105 w przysz\u0142o\u015b\u0107 w irackim Kurdystanie, to jednak pozostaje ona nadal niepewna. W 2014 uda\u0142o im si\u0119 odeprze\u0107 Pa\u0144stwo Islamskie, zaj\u0105\u0107 nawet Kirkuk, to jednak ich ch\u0119\u0107 promowania umiarkowanego islamu, sojusz z Amerykanami nie znajduje sympatii u Arab\u00f3w, a nawet u Turk\u00f3w, kt\u00f3rzy zacz\u0119li si\u0119 radykalizowa\u0107. W\u015br\u00f3d samych Kurd\u00f3w te\u017c wyst\u0119puje wiele sprzeczno\u015bci. Tematem tabu pozostaje kurdyjska wojna domowa, k\u00f3ra poch\u0142on\u0119\u0142a tak\u017ce wiele ofiar, taktyczne sojusze z Saddamem Husajnem, czy obecna korupcja i nepotyzm na szczytach w\u0142adzy w irackim Kurdystanie. Spo\u0142ecze\u0144stwo kurdyjskie nadal zawstydzone jest przypadkami zab\u00f3jstw honorowych kobiet w\u015br\u00f3d cz\u0142onk\u00f3w ich niekt\u00f3rych klan\u00f3w, kt\u00f3re zdarzaj\u0105 si\u0119 nawet w takich krajach jak Szwecja, czy Niemcy. Poza tym nadal s\u0105 podzieleni w sprawie kwestii obrzezania kobiet, cho\u0107 ten preceder jest zakazany w irackim Kurdystanie.<\/p>\n W czasie kiedy Kurdowie do\u015bwiadczyli ataku chemicznego, niewiele wczesniej Bia\u0142oru\u015b bole\u015bnie tak\u017ce odczu\u0142a skutki awarii elektrowni w Czarnobulu, a niekt\u00f3re wioski na po\u0142udniu zosta\u0142y wysiedlone. Opisano tak\u017ce przypadek zamachu terrorystycznego, jaki wydarzy\u0142 si\u0119 w Mi\u0144sku w kwietniu 2011 roku. Irak stale targany jest podobnymi zamachami, ale w irackim Kurdystanie dosz\u0142o do jednego z najwi\u0119kszych na wiosk\u0119 Jazyd\u00f3w w 2007 roku w Al-Kahtanija, kiedy zgin\u0119\u0142o prawie 800 os\u00f3b. Pok\u0142osiem tych i podobnych wydarze\u0144 by\u0142y migracje, zar\u00f3wno w obr\u0119bie Bliskiego Wschodu, jak i na Zach\u00f3d. Efektem tego by\u0142o wiele ludzkich tragedii, ale tak\u017ce zmian, niekt\u00f3rzy jednak zdo\u0142ali zaadaptowa\u0107 si\u0119 do nowej sytuacji. Przyk\u0142adem takiej postaci jest cho\u0107by Syryjczyk Bassil, syn prezentera telewizyjnego z Damaszku, kt\u00f3ry prowadzi lokal gastronomiczny „Kurza chata” w Charmanli w po\u0142udniowej Bu\u0142garii, b\u0119d\u0105cym miejscem spotkania dla wielu migrant\u00f3w na trasie z Syrii do Europy.<\/p>\n <\/p>\n \u0179r\u00f3d\u0142a:<\/em><\/strong><\/p>\n Pawe\u0142 Smole\u0144ski, Zielone Migda\u0142y, czyli po co \u015bwiatu Kurdowie, Wyd. Czarne. Wo\u0142owiec 2016.<\/p>\n Mateusz Marczewski, Koliste jeziora Bia\u0142orusi, Wyd. Czarne, Wo\u0142owiec 2017.<\/p>\n Kapka Kassabova, Granica. Na kraw\u0119dzi Europy, Wyd. Czarne, Wo\u0142owiec 2019.<\/p>\n <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Tematem obecnego artyku\u0142u jest kr\u00f3tka analiza tre\u015bci trzech ksi\u0105\u017cek po\u015bwi\u0119conych przenikaniu si\u0119 kultur, migracji, konflikt\u00f3w. W poni\u017cszych ksi\u0105\u017ckach nie znajdziemy wiele odniesie\u0144 do Polski, tym niemniej ich lektura mo\u017ce by\u0107 interesuj\u0105ca tak\u017ce dla Polak\u00f3w, cho\u0107by…<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":2162,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,10,15],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2122"}],"collection":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2122"}],"version-history":[{"count":16,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2122\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2144,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2122\/revisions\/2144"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2162"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2122"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2122"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2122"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}