![\"Half_Moon\"](\"http:\/\/emiddle-east.com\/wp-content\/uploads\/2015\/11\/Half_Moon.jpg\")
<\/a><\/p>\nNiniejsze par\u0119 s\u0142\u00f3w na temat filmu Bahmana Ghobadiego (a w\u0142a\u015bciwie transkrybuj\u0105c jego nazwisko z arabskiego zapisu dialektu sorani to Qubadiego) jest podsumowaniem pewnych moich refleksji wynik\u0142ych z konieczno\u015bci przygotowania dla widz\u00f3w krakowskiego Kina Pod Baranami kr\u00f3tkiego wprowadzenia do filmu, ale tak\u017ce dwukrotnego obejrzenia dzie\u0142a tak bardzo wyj\u0105tkowego i za ka\u017cdym razem na nowo i w odmienny spos\u00f3b poruszaj\u0105cego.<\/p>\n
W moim przekonaniu warto zwr\u00f3ci\u0107 uwag\u0119 przede wszystkim na trzy r\u00f3\u017cne przestrzenie znaczeniowe, kt\u00f3re do\u015b\u0107 umownie nazwa\u0142am nast\u0119puj\u0105cymi tytu\u0142ami: Kurdystan, Muzyka oraz Islam i mistycyzm.<\/p>\n
Kurdystan<\/p>\n
Mimo, \u017ce w wielu polskich i zagranicznych recenzjach Ghobadiego cz\u0119sto okre\u015bla si\u0119 mianem re\u017cysera ira\u0144skiego, a jego filmy reprezentowane s\u0105 oficjalnie na festiwalach jako filmy ira\u0144skie, to w \u017cadnym razie nie mo\u017cna przyj\u0105\u0107, \u017ce jest on po prostu ira\u0144skim re\u017cyserem. Ghobadi posiada ira\u0144ski paszport, oraz pewne bardzo wa\u017cne do\u015bwiadczenia na drodze sztuki filmowej (jak chocia\u017cby wsp\u00f3\u0142praca z Abbasem Kiarostamim), ale ta sztuka filmowa jest ju\u017c dzisiaj jego w\u0142asnym stylem.<\/p>\n
Ghobadi jest przede wszystkim re\u017cyserem kurdyjskim. Niniejsze stwierdzenie nie jest bynajmniej manifestacj\u0105 jakiego\u015b fanatycznego nacjonalizmu, ale wa\u017cn\u0105 wskaz\u00f3wk\u0105, kt\u00f3ra mo\u017ce wzbogaci\u0107 interpretacj\u0119 jego tw\u00f3rczo\u015bci. W swoich filmach Ghobadi opowiada o Kurdystanie i Kurdach, u\u017cywaj\u0105c do tego celu j\u0119zyka kurdyjskiego (dialektu sorani rozpowszechnionego w Kurdystanie ira\u0144skim i irackim), ale r\u00f3wnie\u017c czerpi\u0105c z wielu bardzo r\u00f3\u017cnorodnych tradycji tego regionu. Sam cz\u0119sto m\u00f3wi r\u00f3wnie\u017c o swoim pragnieniu stworzenia kina i filmu kurdyjskiego, a wi\u0119c nie bagatelne znaczenie przywi\u0105zuje r\u00f3wnie\u017c do swej roli, jako prekursora i nauczyciela sztuki filmowej w Kurdystanie.<\/p>\n
Kurdystan jest obecny w filmie P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cyc przede wszystkim metaforycznie, jako swojego rodzaju Ziemia Obiecana, cel podr\u00f3\u017cy, co\u015b w czego istnienie nale\u017cy wierzy\u0107. Podr\u00f3\u017c grupy muzyk\u00f3w pod wodz\u0105 Mamo ma zako\u0144czy\u0107 si\u0119 koncertem w Hawle^r (Arbil) \u2013 stolicy Kurdystanu irackiego. Niemniej fina\u0142 filmu nie pozwala okre\u015bli\u0107, czy podr\u00f3\u017c ta ostatecznie zako\u0144czy\u0142a si\u0119 sukcesem, czy te\u017c pora\u017ck\u0105, a \u015bwiat przedstawiony ogranicza si\u0119 tu jedynie do Kurdystanu ira\u0144skiego. Wolny Kurdystan pozostaje wi\u0119c w filmie symbolem, nadziej\u0105 na realizacj\u0105 kilkusetletnich nadziei jego mieszka\u0144c\u00f3w.<\/p>\n
Ale Kurdystan w tym filmie, to tak\u017ce ca\u0142kiem namacalne \u017ar\u00f3d\u0142o nadziei i si\u0142y, a tym \u017ar\u00f3d\u0142em jest dzi\u015b dla Kurd\u00f3w wspomniany Region Kurdystanu, cz\u0119\u015b\u0107 federacyjnego pa\u0144stwa Irak, realny i konkretny, jedyny obszar Kurdystanu, kt\u00f3ry zdo\u0142a\u0142 osi\u0105gn\u0105\u0107 szerok\u0105 niezale\u017cno\u015b\u0107 i obecne w duszach jego mieszka\u0144c\u00f3w poczucie wolno\u015bci. W filmie widoczne jest to, co obserwuj\u0119 na co dzie\u0144 w Kurdystanie tureckim, czyli ogromna mobilizacja si\u0142 do podejmowania walki o swoje prawa, a tak\u017ce zwyk\u0142a ch\u0119\u0107 zobaczenia Regionu Kurdystanu, poczucia si\u0119 jego cz\u0119\u015bci\u0105. W tym kontek\u015bcie film Ghobadiego nale\u017cy te\u017c odbiera\u0107 \u2013 u\u017cywaj\u0105c muzycznej analogii \u2013 jak koncerty Ignacego Paderewskiego na Zachodzie u schy\u0142ku I wojny \u015bwiatowej, kt\u00f3re by\u0142y ofiarowaniem w\u0142asnego talentu sprawie Polski. Przypomina\u0142y o jej istnieniu, nadziejach na niepodleg\u0142o\u015b\u0107 i sprawiedliwe potraktowanie. Cho\u0107 akcja filmu Ghobadiego bezpo\u015brednio nie dzieje si\u0119 w Kurdystanie irackim, to jednak zawarta w P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cycu historia podr\u00f3\u017cy, a tak\u017ce kilka uj\u0119\u0107 ukazuj\u0105cych stosunek w\u0142adz Iranu i Turcji do Kurd\u00f3w i Kurdystanu (np. scena, kiedy policjant ira\u0144ski z przek\u0105sem powtarza za Mamo nazw\u0119 Kurdystan iracki, potem u\u017cywa jedynie nazwy Irak, a w innej scenie nakazuje podw\u0142adnemu za wszelk\u0105 cen\u0119 nie dopu\u015bci\u0107, by trupa muzyk\u00f3w przekroczy\u0142a granic\u0119 z Irakiem) s\u0105 rodzajem zwr\u00f3cenia uwagi \u015bwiata na ten ma\u0142y i wa\u017cny region Bliskiego Wschodu, pr\u00f3buj\u0105cy stworzy\u0107 dzi\u015b zal\u0105\u017cek stabilnej i co wa\u017cniejsze uznaj\u0105cej \u201einno\u015b\u0107\u201d demokracji, kt\u00f3ry zmuszony jest lawirowa\u0107 pomi\u0119dzy tyloma wrogimi si\u0142ami.<\/p>\n
Muzyka<\/p>\n
Jak trafnie zauwa\u017cy\u0142a Marta Minakowska w swojej recenzji filmu publikowanej jaki\u015b czas temu na stronach Arabi, film Ghobadiego jest zbudowany z muzyki, wszystkie d\u017awi\u0119ki staj\u0105 si\u0119 w nim muzyk\u0105, nios\u0105cym tre\u015b\u0107 przekazem.<\/p>\n
A dzieje si\u0119 tak nie tylko z powodu, \u017ce posta\u0107 Mamo mia\u0142a nawi\u0105zywa\u0107 do sylwetki Mozarta, ale przede wszystkim dlatego, \u017ce w kurdyjskiej kulturze muzyka ma ogromne znaczenie. Muzyka \u2013 jako d\u017awi\u0119k i melodia, ale tak\u017ce jako s\u0142owo i poezja. Towarzyszy Kurdom na co dzie\u0144, w doli i nie doli, od ko\u0142yski, a\u017c po gr\u00f3b. Jest jedynym rodzajem tw\u00f3rczo\u015bci, kt\u00f3rego pa\u0144stwa sprawuj\u0105ce w\u0142adz\u0119 w Kurdystanie nigdy nie by\u0142y w stanie do ko\u0144ca zabroni\u0107, czy podda\u0107 kontroli. Kurdowie powierzaj\u0105 muzyce swoje prze\u017cycia. Najcz\u0119\u015bciej s\u0105 to smutek i cierpienie, ale bardzo cz\u0119sto tak\u017ce sprzeciw i bunt. Jednak najwa\u017cniejsza cecha tej muzyki to wyrywaj\u0105ca si\u0119 z tych dusz\u0105cych obj\u0119\u0107, dziwna, nie daj\u0105ca si\u0119 okie\u0142zna\u0107 rado\u015b\u0107 i nadzieja.<\/p>\n
Z drugiej strony s\u0142owa pie\u015bni s\u0142u\u017c\u0105 Kurdom na co dzie\u0144, by o swoich prze\u017cyciach opowiedzie\u0107, podzieli\u0107 si\u0119 nimi z innymi lud\u017ami i otaczaj\u0105cym \u015bwiatem.<\/p>\n
Pie\u015bni to skarbnica d\u017awi\u0119k\u00f3w, ale i s\u0142owa. W wielu wypadkach jest to jedyny dost\u0119pny podr\u0119cznik do j\u0119zyka kurdyjskiego, przechowuj\u0105cy wiele cennych i na co dzie\u0144 nieu\u017cywanych wyraz\u00f3w i informacje o niekt\u00f3rych zanikaj\u0105cych obyczajach i tradycjach.<\/p>\n
Muzyka to \u017ar\u00f3d\u0142o warto\u015bci estetycznych, kt\u00f3rych stylistyka oparta jest przede wszystkim o inspiracje \u015bwiatem przyrody. St\u0105d bez w\u0105tpienia trafno\u015b\u0107 zabiegu Ghobadiego, kt\u00f3ry powo\u0142uje do \u017cycia r\u00f3wnie\u017c \u201e\u015bpiewaj\u0105cy \u015bwiat wok\u00f3\u0142\u201d.<\/p>\n
Muzyka i tradycja s\u0142owa m\u00f3wionego to wreszcie \u017ar\u00f3d\u0142o inspiracji dla wielu wsp\u00f3\u0142czesnych tw\u00f3rc\u00f3w kurdyjskich, nie tylko Ghobadiego, ale chocia\u017cby zmar\u0142ego niedawno pisarza Mehmeda Uzuna \u2013 pochodz\u0105cego z Kurdystanu tureckiego i pisz\u0105cego po kurmand\u017ci, czy kurdyjskiej poetki m\u0142odego pokolenia Jane Seyda z Kurdystanu syryjskiego.<\/p>\n
Lecz najwa\u017cniejszy wymiar muzyki w P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cycu dotyczy metafizycznej metafory, otwieraj\u0105c przed widzem now\u0105 sfer\u0119 znacze\u0144 zwi\u0105zanych z islamem.<\/p>\n
Islam<\/p>\n
Islam Bahmana Ghobadiego pokazany w tym filmie nie jest na pewno to\u017csamy z oficjalnie panuj\u0105cym islamem w Islamskiej Republice Iranu. Wr\u0119cz przeciwnie, w wielu epizodach wr\u0119cz si\u0119 przeciwko temu re\u017cimowi buntuje (np. ukazuj\u0105c metaforycznie – poprzez miejsce zsy\u0142ki 1334 pie\u015bniarek \u2013 los kobiet w Iranie). I dzieje si\u0119 tak nie dlatego, \u017ce Kurdowie w tym kraju s\u0105 w wi\u0119kszo\u015bci sunnitami, a wi\u0119c mniejszo\u015bci\u0105 w stosunku do szyickiej wi\u0119kszo\u015bci, ale przede wszystkim dlatego, \u017ce islam Ghobadiego ma wymiar g\u0142\u0119boko ludzki.<\/p>\n
Islam kurdyjskiego re\u017cysera wykazuje wa\u017cne zwi\u0105zki z tradycjami samego Kurdystanu, bardzo religijnie r\u00f3\u017cnorodnymi i dzi\u0119ki temu by\u0107 mo\u017ce jest to kraj, w kt\u00f3rym popularno\u015bci\u0105 nie ciesz\u0105 si\u0119 dzi\u015b fundamentalizmy (co nie znaczy, \u017ce zupe\u0142nie ich tam nie ma). Islam w Kurdystanie (podobnie zreszt\u0105 jak w wielu innych regionach Bliskiego Wschodu) zbudowany jest w du\u017cej mierze tak\u017ce na tradycjach przed islamskich, kt\u00f3re zosta\u0142y po\u0142\u0105czone z islamem, czasem w do\u015b\u0107 oryginalny spos\u00f3b. Warto zwr\u00f3ci\u0107 uwag\u0119 na drzewo obwi\u0105zane ga\u0142gankami \u2013 miejsce odwiecznego kultu przodk\u00f3w i \u015bwi\u0119tych, czy na magi\u0119 liczb \u2013 4 w zwi\u0105zanej z magi\u0105 tradycji islamu uwa\u017cana jest za cyfr\u0119 diabelsk\u0105 (u Ghobadiego jest to w\u0142a\u015bciwie 14, przeciwstawione tradycyjnie pechowej na Zachodzie13), a si\u00f3demka za bosk\u0105.<\/p>\n
W filmie znajduje tak\u017ce odzwierciedlenie odwieczny sp\u00f3r \u015bwiata islamu o rol\u0119 wolnej ludzkiej woli i przeznaczenia. Mamo podejmuje sw\u0105 wypraw\u0119 wierz\u0105c w swe przeznaczenie, jak r\u00f3wnie\u017c, w przekonaniu, \u017ce powierzony mu przez Boga talent i lata prze\u015bladowa\u0144 s\u0105 wystarczaj\u0105cym uzasadnieniem, by nie ulec namowom jednego ze swych syn\u00f3w, kt\u00f3ry przekazuje mu rad\u0119 m\u0119drca, by podr\u00f3\u017c zosta\u0142a nieco op\u00f3\u017aniona. Ale Mamowi brakuje ju\u017c cierpliwo\u015bci, uwagi swych syn\u00f3w uznaje za przejaw s\u0142abo\u015bci i niewiary. Nieraz dzia\u0142a nawet despotycznie. Niemniej w miar\u0119 up\u0142ywu filmowego czasu okazuje si\u0119, \u017ce przepowiednia m\u0119drca i wiele przeciwno\u015bci losu traktowa\u0107 by\u0107 mo\u017ce nale\u017cy jako znaki nakazuj\u0105ce odwr\u00f3t. Czy zatem podr\u00f3\u017c, jak m\u00f3wi jeden z syn\u00f3w Mamo, podj\u0119ta zosta\u0142a jednak wbrew przeznaczeniu? Kim jest cz\u0142owiek Mamo? Buntownikiem, czy mimo wszystko wykonawc\u0105 jakiego\u015b boskiego planu? Ta odpowied\u017a pozostaje nierozstrzygni\u0119ta, tak jak nigdy by\u0107 mo\u017ce nierozstrzygni\u0119te (nie tylko w islamie) pozostanie pytanie o granice ludzkiej wolno\u015bci.<\/p>\n
Ghobadi po raz pierwszy za po\u015brednictwem swego dzie\u0142a tak otwarcie opowiada si\u0119 za szacunkiem do tradycji islamu i religii w og\u00f3le, wskazuj\u0105c w epizodzie ze sk\u0142adanym do grobu cia\u0142em, kt\u00f3re niespodziewanie porusza si\u0119 pod wp\u0142ywem \u201eanielskiego g\u0142osu\u201d, \u017ce nauka i rozum nie s\u0105 w stanie odpowiedzie\u0107 na wszystkie pytania.<\/p>\n
Ale islam Ghobadiego to przede wszystkim \u2013 zgodnie z przekazem samego Koranu \u2013 wiara, wiara w to, \u017ce powierzone sobie zadanie trzeba wykona\u0107 do ko\u0144ca, ofiarowuj\u0105c dla\u0144 wszystko, co ma si\u0119 najcenniejszego, nawet \u017cycie. Niemniej ofiara ta sk\u0142adana jest W imi\u0119 Boga Mi\u0142osiernego i Lito\u015bciwego, a nie jakiego\u015b k\u0142amstwa wt\u0142aczanego w g\u0142owy rzeszom przysz\u0142ych kamikadze. Muzyka staje si\u0119 zatem w filmie realizacj\u0105 i uosobieniem tej wiary, jako cel podr\u00f3\u017cy, towarzyszka w drodze i wreszcie jako pojawiaj\u0105ca si\u0119 w finale tytu\u0142owa bohaterka Niwmang \u2013 P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cyc. Warto doda\u0107, \u017ce drugie imi\u0119 Niwmang to Papula \u2013 po sorani motyl. A motyl, czy te\u017c \u0107ma w muzu\u0142ma\u0144skim mistycyzmie symbolizowa\u0142y d\u0105\u017c\u0105cego do Boga cz\u0142owieka, kt\u00f3rego \u201eja\u201d musi ulec ostatecznej anihilacji \u2013 czy te\u017c spaleniu – w Bogu, zawierzaj\u0105c si\u0119 jego mi\u0142o\u015bci i wszechwiedzy. Drog\u0105 do tego celu mog\u0142a by\u0107 medytacja, ale ostatecznym wyzwoleniem by\u0142a \u015bmier\u0107.<\/p>\n
Nie bez uzasadnienia b\u0119dzie te\u017c, przywo\u0142ana na wieczorze w Kinie Pod Baranami przez dr El\u017cbiet\u0119 Wi\u0105cek analogia z filmem Andriej Rublow Andrieja Tarkowskiego, w kt\u00f3rym podobn\u0105 rol\u0119 do muzyki w P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cycu odgrywa malarstwo a dok\u0142adnie ikonopisanije. Ponad to, w obu przypadkach sztuka powstaje w warunkach, w kt\u00f3rych pozornie jej istnienie zdaje si\u0119 bezsensowne i niemo\u017cliwe, niejako wbrew otaczaj\u0105cej rzeczywisto\u015bci.<\/p>\n
P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cyc, kt\u00f3rego przes\u0142anie jest mi, jako cz\u0142owiekowi zwi\u0105zanemu silnie z tradycj\u0105 islamu, niezwykle bliskie, nale\u017cy zatem traktowa\u0107 jako wyznanie wiary cz\u0142owieka i artysty, przekonanego o warto\u015bci sztuki, wiary i mi\u0142o\u015bci w \u015bwiecie przesyconym agresj\u0105, obezw\u0142adniaj\u0105c\u0105, parali\u017cuj\u0105c\u0105 depresj\u0105 i wewn\u0119trzn\u0105 frustracj\u0105.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
Jeszcze kilka refleksji o filmie P\u00f3\u0142ksi\u0119\u017cyc Bahmana Ghobadiego. Niniejsze par\u0119 s\u0142\u00f3w na temat filmu Bahmana Ghobadiego (a w\u0142a\u015bciwie transkrybuj\u0105c jego nazwisko z arabskiego zapisu dialektu sorani to Qubadiego) jest podsumowaniem pewnych moich refleksji wynik\u0142ych…<\/p>\n","protected":false},"author":8,"featured_media":0,"parent":678,"menu_order":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","template":"","meta":{"footnotes":""},"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/768"}],"collection":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/pages"}],"about":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/page"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/8"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=768"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/768\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":770,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/768\/revisions\/770"}],"up":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/678"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/emiddle-east.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=768"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}